استاد مشاور:
مهندس سید مرتضی حسینیان
پژوهشگر:
بهمن بهروزی
بهار 1383
تشکر و تقدیر
حمد و سپاس پروردگاری که مرا در به پایان رساندن این مرحله از تحصیلات توفیق داد. از کلیه افرادی که در امر انجام این پژوهش کمک و یاری کننده اینجانب بوده اند، تشکر و تقدیر را دارم.
در این میان ابتدا از پدر و مادر عزیزم که امکان تحصیل را در محیطی راحت و بی دغدغه برای اینجانب مهیا نمودند تشکر و تقدیر می نمایم و در ثانی از جناب آقای دکتر محمد رضا حمیدیه زاده، استاد راهنما و همچنین از جناب آقای مهندس حسینی که استاد مشاور اینجانب در طول انجام این پژوهش بودند، نهایت تشکر و قدردانی به عمل می آید.
در پایان از کلیه دوستانم که در انجام این تحقیق پشتیبان و مشوق اینجانب بوده اند تشکر و تقدیر به عمل می آید.
فهرست مطالب
فصل اول: طرح تحقیق
TOC h z t “14بولدیاقوت,2,14 بولد یاقوت,1” مقدمه PAGEREF _Toc72398512 h 101ـ موضوع تحقیق PAGEREF _Toc72398513 h 112ـ بیان مسئله PAGEREF _Toc72398514 h 113ـ1ضرورت و اهمیت تحقیق PAGEREF _Toc72398515 h 124ـ1 اهداف تحقیق PAGEREF _Toc72398516 h 165ـ1 فرضیه های تحقیق PAGEREF _Toc72398517 h 176ـ1 پیشینه تحقیق PAGEREF _Toc72398518 h 187ـ1 قلمرو تحقیق PAGEREF _Toc72398519 h 198ـ1 روش تحقیق PAGEREF _Toc72398520 h 209ـ1 جامعه آماری PAGEREF _Toc72398521 h 2010ـ1 نمونه آماری PAGEREF _Toc72398522 h 2111ـ1 روش نمونه گیری PAGEREF _Toc72398523 h 2112ـ1 ابزار گردآوری اطلاعات PAGEREF _Toc72398524 h 2113ـ1 روش آزمون فر ضیات PAGEREF _Toc72398525 h 2114ـ1 تعاریف عملیاتی متغیرها PAGEREF _Toc72398526 h 22فهرست منابع و مآخذ فصل اول PAGEREF _Toc72398527 h 25فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
متغیر اقتصادی PAGEREF _Toc72398528 h 27تولید PAGEREF _Toc72398529 h 27وضعیت اقتصادی بوشهر PAGEREF _Toc72398530 h 28چاههای جذبی در بوشهر PAGEREF _Toc72398531 h 30روشهای پرداخت حق انشعاب فاضلاب PAGEREF _Toc72398532 h 31ساختار واحدهای بانکی بوشهر PAGEREF _Toc72398533 h 32فرهنگ PAGEREF _Toc72398534 h 32مفهوم فرهنگ PAGEREF _Toc72398535 h 33فرهنگ، جامعه، فرد PAGEREF _Toc72398536 h 33ویژگیهای فرهنگ PAGEREF _Toc72398537 h 34عناصر اساسی فرهنگ PAGEREF _Toc72398538 h 354ـ9ـ2 ابعاد فرهنگ PAGEREF _Toc72398539 h 37ویژگیهای فرهنگی قدیم شهر بوشهر PAGEREF _Toc72398540 h 39وضعیت فرهنگی کنونی شهر بوشهر PAGEREF _Toc72398541 h 40بهداشت و درمان PAGEREF _Toc72398542 h 41رابطه بهداشت و شبکه فاضلاب PAGEREF _Toc72398543 h 42وضعیت نظام آموزش در بوشهر PAGEREF _Toc72398544 h 43مسائل شرعی (دینی) جمع آوری فاضلاب PAGEREF _Toc72398545 h 44مسأله عدم استقبال شهروندان PAGEREF _Toc72398546 h 45عوامل تأثیر گذار بر استقبال مردم PAGEREF _Toc72398547 h 47ویژگیهای ساختاری شهر بوشهر PAGEREF _Toc72398548 h 48ساختار جمعیتی بوشهر PAGEREF _Toc72398549 h 49دلایل ضرورت ایجاد و توسعه تأسیسات فاضلاب در بوشهر PAGEREF _Toc72398550 h 50مشخصات استان بوشهر PAGEREF _Toc72398551 h 51بافت قدیم شهر بوشهر PAGEREF _Toc72398552 h 52بافت جدید شهر بوشهر PAGEREF _Toc72398553 h 52سیستم دفع آبهای سطحی و دفع فاضلاب شهر بوشهر PAGEREF _Toc72398554 h 52نقش و اهمیت تحقیقات بازاریابی PAGEREF _Toc72398555 h 53آمیخته بازاریابی PAGEREF _Toc72398556 h 55عوامل موقعیتی PAGEREF _Toc72398557 h 56پاسخ رفتاری PAGEREF _Toc72398558 h 56معیارهای عملکرد PAGEREF _Toc72398559 h 56تعریف تحقیقات بازاریابی PAGEREF _Toc72398560 h 57نقش تحقیقات بازاریابی PAGEREF _Toc72398561 h 57تحقیقات در مورد خصوصیات بازار PAGEREF _Toc72398562 h 596ـ بررسی وفاداری مصرف کنندگان PAGEREF _Toc72398563 h 62بازاریابی و وفاداری PAGEREF _Toc72398564 h 62جایگاه تبلیغات در تصمیم گیری خرید مشتریان PAGEREF _Toc72398565 h 63مقایسه مفهوم قدیم (فروش) و جدید (بازاریابی) PAGEREF _Toc72398566 h 64الگول 5 اِم (5 M) در تبلیغات PAGEREF _Toc72398567 h 65ادراک و اطلاعات PAGEREF _Toc72398568 h 66ادراک و اهمّیت آن PAGEREF _Toc72398569 h 67رفتار PAGEREF _Toc72398570 h 69اهمیت طرز فکر در بازاریابی PAGEREF _Toc72398571 h 72طبیعت طرز فکر PAGEREF _Toc72398572 h 72اجزای طرز فکر PAGEREF _Toc72398573 h 72رابطة بین طرز فکر و رفتار PAGEREF _Toc72398574 h 73مشکل سنجش طرز فکر PAGEREF _Toc72398575 h 74رویه های مقیاس گذاری طرز فکر PAGEREF _Toc72398576 h 74روش های عمومی برای سنجش طرز فکر PAGEREF _Toc72398577 h 74روش ارتباطات PAGEREF _Toc72398578 h 75اهداف PAGEREF _Toc72398579 h 75مفهوم رویکرد سیستمی PAGEREF _Toc72398580 h 75چارچوب نظری تحقیق PAGEREF _Toc72398581 h 77رویکرد سیستمی برای تحلیل رفتار مصرف کننده PAGEREF _Toc72398582 h 78سیستم های رفتاری PAGEREF _Toc72398583 h 80نظریه سیستم رفتاری مصرف کننده PAGEREF _Toc72398584 h 81اهمیت جمع آوری فاضلاب در جهان امروز PAGEREF _Toc72398585 h 89تاریخچة جمع آوری فاضلاب PAGEREF _Toc72398586 h 89تاریخچه تصفیه ی فاضلاب PAGEREF _Toc72398587 h 90مقدمه ای بر پروژه فاضلاب شهر بوشهر PAGEREF _Toc72398588 h 93روش های جمع آوری فاضلاب PAGEREF _Toc72398589 h 94تأسیسات شبکه جمع آوری فاضلاب شهری و وظایف آن PAGEREF _Toc72398590 h 94فصل سوم: روش و قلمرو تحقیق
1ـ3 مقدمه PAGEREF _Toc72398591 h 982ـ3 نوع تحقیق PAGEREF _Toc72398592 h 991ـ2ـ3 براساس هدف PAGEREF _Toc72398593 h 992ـ2ـ3 براساس مکان PAGEREF _Toc72398594 h 993ـ2ـ3 براساس روش PAGEREF _Toc72398595 h 993ـ3 روش و ابزار گردآوری PAGEREF _Toc72398596 h 1001ـ3ـ3 پرسشنامه PAGEREF _Toc72398597 h 1012ـ3ـ3. مراجعه به اسناد و مدارک PAGEREF _Toc72398598 h 1023ـ3ـ3 مصاحبه PAGEREF _Toc72398599 h 1024ـ3ـ3 پژوهش کتابخانه ای PAGEREF _Toc72398600 h 1034ـ3 جامعه و نمونه آماری PAGEREF _Toc72398601 h 1035ـ3 هدف نمونه گیری PAGEREF _Toc72398602 h 1056ـ3 روش نمونه گیری PAGEREF _Toc72398603 h 1057ـ3 حجم نمونه PAGEREF _Toc72398604 h 106روش های برآورد PAGEREF _Toc72398605 h 107اعتبار و روائی ابزارهای پژوهش PAGEREF _Toc72398606 h 109روائی ابزار تحقیق PAGEREF _Toc72398607 h 109پایائی (اعتبار) ابزار تحقیق PAGEREF _Toc72398608 h 110روشهای تجزیه و تحلیل داده ها و آزمون فرضیات PAGEREF _Toc72398609 h 112فهرست منابع و مآخذ فصل سوم PAGEREF _Toc72398610 h 117فصل چهارم: تحلیل داده ها
مقدمه PAGEREF _Toc72398611 h 119تحلیل داده های پژوهش PAGEREF _Toc72398612 h 120داده های اختصاصی PAGEREF _Toc72398613 h 125الف) متغیر اقتصادی PAGEREF _Toc72398614 h 125ب) متغیرهای فرهنگی ـ اجتماعی PAGEREF _Toc72398615 h 136ج) متغیرهای اقتصادی PAGEREF _Toc72398616 h 149آزمون فرضیات PAGEREF _Toc72398617 h 162فصل پنجم: یافته های پژوهش و پیشنهادها
مقدمه PAGEREF _Toc72398618 h 170چکیده PAGEREF _Toc72398619 h 171تحلیل یافته ها و آزمون فرضیات PAGEREF _Toc72398620 h 174پیشنهادها PAGEREF _Toc72398621 h 184فهرست منابع و مآخذ PAGEREF _Toc72398622 h 187(1) فارسی PAGEREF _Toc72398623 h 187(2) لاتین PAGEREF _Toc72398624 h Error! Bookmark not defined.پیوستها PAGEREF _Toc72398625 h 189 فهرست جدولها، شکلها و نمودارها TOC h z t “12 بولد یاقوت,1,12بولدیاقوت,2” TOC h z t “12 بولد یاقوت,1,12بولدیاقوت,2”
شکل (1ـ1). مدل پاسخ رفتاری PAGEREF _Toc72399852 h 24شکل (1ـ2). مدل سیستم بازاریابی PAGEREF _Toc72399853 h 55شکل (2ـ2). مدل وفاداری کسب وکار PAGEREF _Toc72399855 h 63شکل (3ـ2). مفهوم قدیم و جدید بازاریابی PAGEREF _Toc72399856 h 64شکل (4ـ2). الگوی 5 ام (5M) برای تبلیغات خدمات PAGEREF _Toc72399857 h 66جدول(1ـ2). عوامل تشکیل دهندة شیوه زندگی PAGEREF _Toc72399858 h 71شکل (5ـ2) رویکرد سیستمی محرک ـ پاسخ PAGEREF _Toc72399859 h 77شکل(6ـ2). الگوی سیستمهای رفتاری مصرف کننده PAGEREF _Toc72399860 h 80جدول (2ـ2). مؤلفه های تأثیر گذار بر فرآیند ارتباطات و الگوهای رفتاری PAGEREF _Toc72399861 h 83شکل (7ـ2).مدل رفتار محرک ها،احساسات و پاسخ ها با هنجارها PAGEREF _Toc72399862 h 85شکل(8ـ2). الگوی رفتاری فاصله تصمیم گیری PAGEREF _Toc72399863 h 86شکل (9ـ2). الگوی رفتاری انتظارات، ارزش ها و هنجارها PAGEREF _Toc72399864 h 86شکل (10ـ2). رویکرد سیستمی الگوی بررسی رفتاری مصرفی مشترکین فاضلاب خانگی (بر مبنای مصرف آب) PAGEREF _Toc72399865 h 87جدول (1ـ3). چارچوب ویژگی های ادله تحقیق توصیفی PAGEREF _Toc72399866 h 100جدول (2ـ3). تعداد سوالات مربوط به هر یک از متغیرها PAGEREF _Toc72399867 h 102شکل(1ـ3). نحوی ارزش گذاری در طیف لیکرت PAGEREF _Toc72399868 h 112نمودار (1ـ4). توزیع جنس واحدهای آماری PAGEREF _Toc72399869 h 120نمودار (2ـ4). توزیع سنی واحدهای آماری PAGEREF _Toc72399870 h 121نمودار (3ـ4). توزیع وضعیت تأهل واحدهای آماری PAGEREF _Toc72399871 h 121نمودار (4ـ4). توزیع نوع مالکیت واحد مسکونی واحدهای آماری PAGEREF _Toc72399872 h 122نمودار (5ـ4). توزیع مساحت زیربنای واحد مسکونی PAGEREF _Toc72399873 h 122نمودار (6ـ4). توزیع تعداد اعضای خانوار در محل سکونت PAGEREF _Toc72399874 h 123نمودار (7ـ4). توزیع میزان تحصیلات سرپرست خانوار PAGEREF _Toc72399875 h 124نمودار (8ـ4). توزیع وضع فعالیت سرپرست خانوار PAGEREF _Toc72399876 h 124جدول (1ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره تسهیلات بانکی برای پرداخت حق انشعاب PAGEREF _Toc72399877 h 126جدول (2ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره افزایش مصرف آب با افزایش هزینه های دفع PAGEREF _Toc72399878 h 127جدول (3ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان دربارة میزان هزینه تخلیه چاههای جذبی PAGEREF _Toc72399879 h 128جدول (4ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره پرداخت حق انشعاب بصورت درج در قبوض آب بها PAGEREF _Toc72399880 h 129جدول (5ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره میزان هزینه های خدمات فاضلاب در مقایسه با سایر هزینه ها PAGEREF _Toc72399881 h 130جدول(6ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان دربارة آگاهی از میزان مبلغ حق انشعاب فاضلاب PAGEREF _Toc72399882 h 131جدول (7ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره آگاهی از میزان هزینه های نصب انشعاب فاضلاب PAGEREF _Toc72399883 h 132جدول (8ـ4). توزیع نظرات پاسخ دهندگان درباره میزان کیفیت دفع فاضلاب پس از اتصال به شبکه PAGEREF _Toc72399884 h 133جدول (9ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره تخریب منازل مسکونی بعلت بالا آمدن آبهای زیرزمینی PAGEREF _Toc72399885 h 134جدول (10ـ4). خلاصه توزیع فراوانی و میانگین پاسخها نسبت به متغیر اقتصادی PAGEREF _Toc72399886 h 135جدول (11ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره استقبال عمومی PAGEREF _Toc72399887 h 137جدول (12ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره ارتقاء بهداشت عمومی PAGEREF _Toc72399888 h 138جدول (13ـ4) توزیع نظرات پاسخگویان دربارة اطمینان شهروندان از شبکه احداث شده PAGEREF _Toc72399889 h 139جدول (14ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان دربارة میزان آگاهی شهروندان از شبکه فاضلاب PAGEREF _Toc72399890 h 140جدول (15ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان دربارة میزان تبلیغات در ترغیب مردم برای خرید اشتراک PAGEREF _Toc72399891 h 141جدول (16ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان دربارة میزان رضایتمندی مردم PAGEREF _Toc72399892 h 142جدول (17ـ4). میزان علاقمندی شهروندان به اجرای طرح جمع آوری و دفع فاضلاب PAGEREF _Toc72399893 h 143جدول (18ـ4). توزیع پاسخگویان دربارة عوامل شرعی در جمع آوری فاضلاب PAGEREF _Toc72399894 h 144جدول (19ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره تخریب معابر عمومی PAGEREF _Toc72399895 h 145جدول (20ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان در بارة طولانی شدن زمان ترمیم PAGEREF _Toc72399896 h 146جدول (21ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان دربارة میزان تسریع در حل مشکلات مشترکین PAGEREF _Toc72399897 h 147جدول 22ـ4 خلاصه توزیع فراوانی و میانگین پاسخها نسبت به متغیر فرهنگی ـ اجتماعی PAGEREF _Toc72399898 h 148جدول (23ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره اطلاع رسانی و راهنمایی لازم بصورت شفاف برای درخواست خدمات PAGEREF _Toc72399899 h 149جدول (24ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان دربارة سرعت پاکسازی معابر PAGEREF _Toc72399900 h 150جدول (25ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان دربارة مدت زمان رفع اتفاقات PAGEREF _Toc72399901 h 151جدول (26ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره سرعت انجام خدمات نصب انشعاب فاضلاب PAGEREF _Toc72399902 h 152جدول (27ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره کییفیت نصب انشعاب فاضلاب PAGEREF _Toc72399903 h 153جدول (28ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره رضایت از نحوه اجرای پروژه های فاضلاب PAGEREF _Toc72399904 h 154جدول (29ـ4). توزیع نظران پاسخگویان درباره ضرورت اجرای طرح فاضلاب PAGEREF _Toc72399905 h 155جدول (30ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره اطلاع از برنامه های دولت در زمینه بهداشت عمومی PAGEREF _Toc72399906 h 156جدول(31ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره حفظ محیط زیست و ایجاد محیط سالم PAGEREF _Toc72399907 h 157جدول (32ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره مرمت مسیرهای حفاری شده PAGEREF _Toc72399908 h 158جدول (33ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره طولانی شدن زمان اجرای پروژه PAGEREF _Toc72399909 h 159جدول (34ـ4). توزیع نظرات پاسخگویان درباره پائین رفتن سطح آبهای زیر زمینی PAGEREF _Toc72399910 h 160جدول (35ـ4). خلاصه توزیع فراوانی و میانگین پاسخها نسبت به متغیر ساختاری PAGEREF _Toc72399911 h 161جدول (1ـ5). نتیجه گیری در مورد نقش متغیر اقتصادی بر روی استقبال مردم از اخذ اشتراک شبکة فاضلاب PAGEREF _Toc72399912 h 176جدول (2ـ5). نتیجه گیری در مورد نقش متغیرهای فرهنگی ـ اجتماعی بر روی استقبال مردم از اخذ اشتراک شبکة فاضلاب PAGEREF _Toc72399913 h 177جدول (3ـ5). نتیجه گیری در مورد نقش متغیرهای ساختاری بر روی استقبال مردم از اخذ اشتراک شکبة فاضلاب PAGEREF _Toc72399914 h 178جدول (4ـ5). نتیجه گیری در مورد فرضیات تحقیق PAGEREF _Toc72399915 h 179 TOC h z t “12 بولد یاقوت;1;12بولدیاقوت;2”

فصل اول
طرح تحقیق
مقدمه
موضوع تحقیق
تعریف مساله
ضرورت و اهمیت تحقیق
اهداف تحقیق
فرضیه تحقیق
پیشینه تحقیق
قلمرو تحقیق
روش تحقیق
تعاریف عملیاتی متغیرها
مقدمهاز آنجا که بشر در ابتدا در جوامع کوچکی می زیسته که در آن کشاورزی و صنعت شاهد رشد زیادی نبوده است، جمع آوری پسابهای حاصل از مصرف آب در این جوامع مشکل عمده ای بشمار نمی رفت. امّا با گذشت زمان، توسعه شهرنشینی و تشکیل اجتماعات و منابع بزرگ انسانها با مشکلات آلودگی محیط زیست و آبهای سالم روبرو شدند. در این هنگام یکی از عوامل مهمی که نقش برجسته ای در این آلودگی ایفا میکند، مسألة آلودگی ناشی از تخلیه پسابهای مایعی (فاضلاب) است که مصرف کنندگان ناچاراً آن را از طریق چاههای جذبی و یا تخلیه در کوچه و خیابانها دفع می کنند، که این امر موجب آلودگی شدید محیط زیست و به مخاطره افتادن بهداشت عمومی می شود. بهترین مثال در این مورد شهر بوشهر می باشد که در گذشته بعلت بالا آمدن سطح آبهای زیر زمینی و ایجاد تأثیرات سوء ناشی از دفع فاضلاب خانگی به روش چاههای جذبی مسئولان را بر آن داشت که بودجه ای را برای احداث جمع آوری فاضلاب و تصفیه خانه، تخصیص دهند. بنابراین عملیات اجرائی این پروژه عملاً از سال 1376 شروع و در سال 1378 اولین مرحله بهره برداری از این پروژه آغاز گردید. امّا در زمان کنونی مصادف با به بهره برداری رسیدن بخشی از این پروژه، مدیران آب و فاضلاب بوشهر با مشکل عدم استقبال شهروندان از این طرح مراجعه شده اند. بنابراین، این پژوهش بدنبال بررسی عواملی است که موجب عدم استقبال مردم بوشهر از این طرح شده است تا با ارائة راهکارها و پیشنهاداتی هر چند کوچک، آنان را در انجام این مهم کمک کند.
1ـ موضوع تحقیقبررسی عوامل عدم استقبال شهروندان از اخذ اشتراک فاضلاب در شهر بوشهر
2ـ بیان مسئلهعدم استقبال مردم از اخذ اشتراک فاضلاب مهمترین مسئله موجود در بهره برداری از شبکه های اجرا شده فاضلاب در شهر بوشهر می باشد. مسئولان و کارشناسان استان تاکنون نتوانستند با استفاده از رویکرد سیستمی مدل رفتاری، الگوئی مناسب برای حل این معضل بیابند.
امروزه، یکی از اهداف مسئولین نهادینه کردن سیاست «توسعه پایدار کشور» است. بنابراین، نیازهای کنونی جامعه باید بدون فداکردن منابع و محیط زیست انسانی و بدون آسیب رساندن به محیط زیست، تأمین گردد.
جامعیت این رویکرد احداث شبکه های جمع آوری فاضلاب و در نهایت اخذ اشتراک فاضلاب توسط شهروندان می باشد. در این دیدگاه نه تنها به نیاز کنونی جامعه و ضرورت تأمین بهداشت جامعه توجه می شود بلکه نیازهای آتی، چالش های آینده محیط زیست انسانی، تنگناها و فرصت های پیش رو نیز شناخته می شود.
در چند سال گذشته که در کشور اجرای شبکه های جمع آوری از جمله طرحهای مهم محسوب می شود اگر در خصوص وضعیت فروش و استقبال مشترکین جهت اخذ اشتراک فاضلاب چاره جدی صورت نگیرد، در آینده مشکلات حادی پیش روی جامعه ما خواهدبود.
این طرحها لزوم تدوین اجرای برنامه هایی جهت استقبال مردم از سرمایه گذاری هنگفتی که برای احداث شبکه های فاضلاب شده است بیش از پیش مطرح می کند. بنابراین، شناخت الگوهای رفتار مشترکین (شهروندان)، وضع قوانین مناسب و تشویق حمایت از سرمایه گذاری های انجام شده، ایجاد الزامات فنی و مالی و استفاده از تکنولوژی های نوین در روش های اجرا، اجرای تبلیغات و آموزش های مناسب از اهداف برنامه های مزبور است.
برای شرکت آب و فاضلاب استان بوشهر هنوز کسب اطلاع از طرز تفکر مردم نسبت به شبکه جمع آوری فاضلاب میسر نشده است تا بتواند علل ناکامی پروژه فاضلاب در خصوص فروش انشعاب فاضلاب را به صورت علمی بررسی نماید. در این تحقیق که براساس نیاز سازمانی و زمینه های علمی و تجربیات انیجانب تبیین شده است، براساس نگرش سیستمی به پاسخ رفتاری مردم به بررسی مؤلفه های مؤثر در استقبال و عدم استقبال بخش های فکری، شناختی ـ احساسی و رفتاری شناسایی و ارزیابی می شود.
بنابراین می توان اظهار داشت قلمرو نظری این تحقیق به تحقیقات بازاریابی که پُلِ ارتباط شرکت با جامعه است بر می گردد. از این رو در صدد شناخت مؤلفه های محیط اختصاصی تأثیر گذار موفقیت این پروژه می باشیم.
3ـ1ضرورت و اهمیت تحقیقاز نظر تاریخی اولین اجتماعات بشری در نقاطی بوجود آمده که مقادیری آب وجود داشته و اجتماعات کلیه نیازهای خود را از آن تأمین می کردند. با توجه به کوچک بودن اجتماعات و عدم رشد صنعت و کشاورزی، هم مصرف آب ناچیز بوده و هم مسائل آلودگی از طریق تخلیه دور ریزهای مایعی، در اجتماعات مشکلات اساسی بوجود نمی آورد.
ولی به مرور با توسعه شهر نشینی و بزرگتر شدن اجتماعات و احداث صنایع در کنار اجتماعات و توسعه کشاورزی برای تأمین مواد غذایی مورد نیاز روز به روز تهیه و تأمین آب با مشکلات زیادی مواجه گردید.
مخصوصاً تخلیه فاضلاب های جوامع شهری و صنعتی، آبهای سالم و محیط زیست انسانی را با مشکلات زیادتری مواجه نمود.
بدین ترتیب باید اذعان نمود که غم انگیز ترین تغییری که در طبیعت از طریق فعالیت های انسان در زندگی اجتماعی و صنعتی در اکو سیستم بوجود می آید و جنبه ویرانگری دارد و با توسعه شهرها و صنایع روز به روز بر وسعت و عظمت آن افزوده می شود آلودگی محیط زیست است. در بعضی از شهرها به علت قرار گرفتن درمجاورت دریا و بعلت بالا آمدن سطح آبهای زیر زمینی دفع فاضلاب در چاههای جذبی امکان پذیر نمی باشد.
بنابراین در این شهرها مصرف کنندگان ناچاراً فاضلاب های تولیدی را در خیابانها و کوچه ها تخلیه می کنند که این امر باعث آلودگی شدیدمحیط زیست و به مخاطره انداختن بهداشت عمومی می شود. بهترین مثال در این مورد شهر بوشهر در وضعیت موجود است و با احداث تصفیه خانه فاضلاب و شبکه جمع آوری فاضلاب امید آن می رود فاضلاب خانگی شهروندان جمع آوری شده و پس از تصفیه فاضلاب، پساب آن جهت کشاورزی … بکار رود. شاید مهمترین اهمیت بررسی جمع آوری فاضلاب بهره مندی از شهری سالم و با محیطی بهداشتی برای شهروندان باشد که این مهم فقط با استقبال شهروندان امکان پذیر است.
در دنیای پویا و پر از تغییر و تحول امروزی یکی از بارزترین ویژگی های آن تغییر و تحولاتی است که در تفکر ایدئولوژی ارزش های اجتماعی، روشهای انجام کار و بسیاری از پدیده های زندگی به چشم می خورد. همچنین ارائه محصولات با کیفیت برتر و تأمین خدمات به نحو احسن موجب بالابردن فروش و تبع آن سود بیشتر همراه با جلب رضایت مشترکین در شرکت های خدماتی می شود که شرط اصلی بقای آنها محسوب می شود.
این امر باعث شده است که با توجه به سرمایه گذاری عظیمی که در صنعت آب و فاضلاب کشور خصوصاً در شهر بوشهر صورت گرفته است، احداث شبکه جمع آوری فاضلاب به علت بالا بودن سطح آبهای زیر زمینی و ایجاد تأثیرات سوء ناشی از دفع فاضلاب خانگی به روش چاههای جذبی و آلودگی محیط زیست انسانی بسیار ضروری و در اولویت پروژه های مهم کشور قرار گیرد و سریعاً نسبت به جمع آوری فاضلاب خانگی اقدام لازم به عمل آید و در همین راستا عملیات اجرائی شبکه فاضلاب در شهر بوشهر عملاً از سال 1376 شروع گردید و در سال 1378 عملیات نصب و فروش آغاز گردید.
چون اعتبار تخصیص داده شده به شرکت های آب و فاضلاب از طریق دولت به عنوان وام محسوب می شود لذا بایستی بعد از اتمام بخش هائی از پروژه که امکان فروش انشعاب وجود دارد مقداری از حجم سرمایه گذاری توسط فروش اشتراک فاضلاب به شهروندان برگشت داده شود. موضوع یادشده به عنوان تحقیق انتخاب شده است تا عوامل عدم استقبال شهروندان با توجه به فروش اشتراک و همچنین نتایج مثبت آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد.
مبانی نظری این پژوهش براساس الگوی «محرک ـ پاسخ» است. این الگو اشاره به مجموعه عوامل درونی و بیرونی دارد که بر رفتار مصرف کننده اثر می گذارد.
برمبنای درونی این الگو، به منظور شناسایی رفتار مشترکین فاضلاب متغیرهایی در زمینه ویژگی پاسخگویان، تعرفه و فاضلاب بها، آگاهی و نگرش مشترکین و عوامل مؤثر بر رفتار مصرفی آنان تعریف و در پرسشنامه آورده شده است.
لذا تحقیق حاضر تلاش دارد تا عواملی را که موجب عدم استقبال مردم بوشهر از اخذ اشتراک فاضلاب می شود را شناسایی و پیشنهاداتی هر چند ناچیز را برای بهره برداری بهینه تر از شبکه فاضلاب شهر بوشهر ارائه دهد. حال در انجام این مهم چقدر موفق بوده ایم آن را بر عهده اساتید و خبرگان محترم قرار می دهیم. امید است توانسته باشیم در حد توان در کاهش موانع پیش روی در شرکت آب و فاضلاب بوشهر موفق بوده باشیم و گامی کوچک در راه اعتلای ارزشهای متعالی مدیریتی و بهبود و بازسازی سازمان خویش که نسبت به اهداف آن مسوول هستیم برداشته باشیم.
4ـ1 اهداف تحقیقهدف اولیه پژوهش بررسی عوامل عدم اخذ اشتراک فاضلاب در شهر بوشهر و در مناطق سیزده گانه ای می باشد که شبکه فاضلاب در آن اجرا شده و یا خواهد شد.
از آنجا که رفتار انسان از بُعد روانشناختی و جامعه شناختی دارای سه مؤلفة: آگاهی، نگرش و رفتار است، در این زمینه مؤلفة آگاهی، حاکی از شناخت میزان اطلاع، درک، توصیف و تحلیلی است که مشترکین از چگونگی نتایج استفاده از شبکه جمع آوری فاضلاب و دفع فاضلاب خانگی دارند و مؤلفه نگرش، احساس، واکنش و ارزش گذاری و سازمان دهی ذهنی مشترکین نسبت به اخذ اشتراک فاضلاب را نشان می دهد و مؤلفه رفتار اعمال قابل رؤیت و عینی که مشترکین از جهت نحوة اخذ اشتراک نوع فاضلابی که توسط انشعاب فاضلاب قابل دفع است را نشان می دهد.
لذا اهداف کلی و فرعی پژوهش را می توان به شرح زیر بیان نمود:
1ـ4ـ1 هدف کلی
هدف کلی بررسی عوامل مؤثر در عدم موفقیت فروش اشتراک فاضلاب به شهروندان و بررسی عوامل عدم اخذ اشتراک فاضلاب در شهر بوشهر می باشد.
2ـ4ـ1 اهداف فرعی
1ـ شناسایی عوامل مؤثر ساختاری ـ فرهنگی ـ اجتماعی ـ اقتصادی بر احداث شبکه جمع آوری و دفع فاضلاب شهری در شهر بوشهر.
2ـ تلخیص و طبقه بندی عوامل مؤثر بر موفقیت فروش اشتراک فاضلاب.
3ـ سنجش طرز فکر خانوارهای شهر بوشهر نسبت به عوامل مؤثر در اخذ اشتراک فاضلاب.
4ـ الویت بندی عوامل مؤثر در استقبال و عدم استقبال مشترکین در اخذ اشتراک فاضلاب.
5ـ ارائة راهکاهای اجرائی در فروش اشتراک فاضلاب در شهر بوشهر.
5ـ1 فرضیه های تحقیقدر تحقیق حاضر تلاش بر این است تا فرضیات زیر به آزمون گذاشته شوند و با توجه به داده های آماری گرد آوری شده از طریق روش های آماری تأیید یا رد شوند.
فرضیه های تحقیق عبارتند از:
1ـ تأثیر متغیرهای فرهنگی ـ اجتماعی بیشتر از متغیرهای ساختاری بر فروش اشتراک می باشد.
2ـ تأثیر متغیرهای اقتصادی بیشتر از متغیرهای فرهنگی ـ اجتماعی بر فروش اشتراک می باشد.
3ـ تأثیر متغیرهای ساختاری بیشتر از متغیرهای اقتصادی بر فروش اشتراک می باشد.
با مرور تصمیم سازی صنعت آب و فاضلاب کشور در سالهای اخیر و نگاه چشم اندازهای آتی به طور نسبی نقاط قوت، ضعف، محدودیت ها و فرصت های این صنعت آشکار می گردد. از این رو باید یکی از استراتژیهای بارز درسطح ملی توجه مدیریت بهره برداری به شبکه های فاضلاب می باشد.
از اهداف مدیران بهره برداری شبکه های فاضلاب ترغیب مشترکین جهت اخذ اشتراک فاضلاب در شهرهای کشور بخصوص شهر بوشهر می باشد.
بدیهی است ایجاد هر نوع تغییر در رفتار خانوارهای استفاده کننده و یا متقاضی انشعاب فاضلاب مبتنی بر شناخت رفتار آن می باشد. براین اساس بررسی عوامل عدم استقبال شهروندان در شهر بوشهر جهت اخذ اشتراک فاضلاب ضرورت پیدا کرده است.
به علت عدم شناخت راهکارها وادار ساختن مشترکین جهت اخذ اشتراک فاضلاب، لازم است با استفاده از رویکرد سیستمی وضعیت آگاهی، نگرش و رفتار آنان در زمینه استفاده از شبکه جمع آوری فاضلاب و فوائد آن مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد و با درک نیازها و شرایط عینی مشترکین راهکارها و برنامه های مناسب از طرف مسئولین و دستگاههای ذیربط در سطح کشور تدوین و ارائه شود.
6ـ1 پیشینه تحقیقبا وجود جستجو و پیگیریهای مداوم در کتابخانه ها و بخش های مختلف شرکت آب و فاضلاب به تحقیقی که در مورد بررسی عواملی که موجب عدم استقبال شهروندان از شبکه های انشعاب فاضلاب باشد، برخورد نشد و تنها تحقیقی که به نوعی به بررسی شناسایی رفتار مصرفی مشترکین خانگی برق در شهر تهران پرداخته است، برخورد شد که به شرح ذیل می باشد:
شناسایی رفتار مصرفی مشترکین خانگی برق در شرکت توزیع نیروی برق تهران؛ طرح و اجرا: مؤسسة آگاهان نیرو ـ بخش مطالعات و آموزشهای توزیع.
در این پژوهش محقق سه فرضیه را ارائه می نماید که عبارتند از:
1ـ رفتار مصرفی در حوزه مناطق شرکت توزیع نیروی برق تهران متفاوت است.
2ـ بین میزان تحصیلات سرپرست خانوار با میزان: 1) استفاده از وسایل برقی جدید، 2) میزان تمایل به مرغوبیت لوازم برقی ارتباط مستقیمی وجود دارد.
3ـ بین میزان استفاده از وسایل برقی جدید با: 1) میزان تحصیلات سرپرست خانوار، 2) بُعد خانوار ارتباط مستقیمی وجود دارد.
این تحقیق از نظر هدف، تحقیق توسعه ای و از نظر روش تجزیه و تحلیل داده ها، توصیفی همبستگی و از نظر مکان میدانی می باشد. همچنین محقق برای جمع آوری داده ها، از پرسشنامه استفاده نموده است. جامعه آماری این تحقیق محدود به مناطق 20 گانه تهران بزرگ در پایان سال 1379 می باشد که این جامعه آماری به پنج شرکت توزیع نیروی برق طبقه بندی شده و از هر منطقه 9604 خانوار انتخاب و پرسشنامه میان آنها توزیع شده است. همچنین از روش آماری کای دو برای آزمون فرضیات تحقیق استفاده شده است.
7ـ1 قلمرو تحقیققلمرو زمانی: برای گردآوری داده ها در مورد متغیرهای تحقیق حاضر از داده های مقطعی آماری که از طریق روش نظر سنجی در سال 1382 جمع آوری شده است استفاده می شود.
قلمرو مکانی: مکان تحقیق نیز مشخص و شناخته شده بوده و از نظر مکانی محدود به مناطق سیزده گانه شهر بوشهر که شبکه فاضلاب در آنها احداث شده و یا در آینده احداث خواهد شد، می شود.
قلمرو موضوعی: محدود به بررسی عوامل عدم استقبال شهروندان از اخذ اشتراک فاضلاب در شهر بوشهر می شود که در آن به بررسی اثر سه متغیر اقتصادی، فرهنگی ـ اجتماعی و ساختاری بر روی فروش اشتراک فاضلاب می شود.
8ـ1 روش تحقیقاین تحقیق از لحاظ هدف از نوع تحقیقات کاربردی می باشد زیرا در جستجوی دستیابی به یک هدف علمی و تأکید آن بر رفاه و بهداشت عمومی و همچنین کاهش بیماریهای واگیردار می باشد. همچنین از لحاظ روش از نوع تحقیقات توصیفی ـ پیمایشی و از لحاظ مکان از نوع تحقیقات میدانی و کتابخانه ای می باشد.
9ـ1 جامعه آماریجامعه آماری این تحقیق کلیه 17100 واحد مسکونی، اداری و تجاری در شهر بوشهر می باشد که در مناطق سیزده گانه ای که شبکه فاضلاب در آنجا احداث شده و یا در آینده احداث خواهد شد، می باشد.
10ـ1 نمونه آماریتعدادی از واحدهای مسکونی، تجاری یا اداری در مناطق سیزده گانه شهر بوشهر می باشد.
11ـ1 روش نمونه گیریروش نمونه گیری طبقه بندی شده تصادفی است و با توجه به اینکه جامعه آماری 17100 واحد مسکونی، اداری یا تجاری می باشد، با استفاده از روش نمونه گیری ساده و طبقه بندی شده حجم نمونه تعیین شده و از هر منطقه تعدادی بعنوان نمونه انتخاب و پرسشنامه تحقیق میان آنها توزیع شده است.
12ـ1 ابزار گردآوری اطلاعاتدر این تحقیق ابزار اصلی گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای با سی و دو سوال می باشد که میان واحدهای نمونه آماری توزیع و پس از گردآوری داده ها نسبت به تجزیه و تحلیل آنها اقدام می گردد. البته سعی گردید جهت اعتبار بخشیدن به نتایج حاصله از مصاحبه با کارشناسان و اساتید مشاور و راهنما نیز استفاده شود.
13ـ1 روش آزمون فر ضیاتدر این تحقیق بمنظور آزمون فرضیات از روشهای موجود در آمار توصیفی و استنباطی استفاده گردیده است. بنابراین برای آزمون این تحقیق از روش آزمون مقایسه میانگین میان دو جامعه آماری استفاده می گردد.
14ـ1 تعاریف عملیاتی متغیرهامتغیر ساختاری:
عبارت است از اسلوب، ترتیب و چگونگی رابطة بخشها و خصوصیات مختلف راه و روش زندگی مردم با هم، بعبارت دیگر مجموعة روابط و پیوندهای میان افرادهای یک گروه یا جامعه را گویند.
متغیر فرهنگی:
عبارت است از مجموعه ای از روشها، باورها، درک و استنباط و شیوه های تفکر یا اندیشیدن که اعضای جامعه در آنها و جه مشترک دارند. بعبارت دیگر عبارت سات از نظام مشترکی از باورها، ارزشها، رسم ها، رفتارها و مصنوعاتی که اعضای یک جامعه در تطبیق با جهانشان و در رابطه با یکدیگر بکار می برند و از راه آموزش از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.
متغیر اقتصادی:
وسیله است برای بررسی برخی از جنبه های مادی تطبیق انسان با محیط. بعبارت دیگر اقتصاد بررسی نحوة کاربرد وسایل معین برای دستیابی به منابع دلخواه است؛ این وسایل می تواند پول، زمان و حتی مهارتهای اجتماعی باشند.
طرز تفکر:
طرز فکر عبارت است از فرایندهای با دوام شناختی مبنی بر معلومات و عمل گرایی به یک شئی یا پدیده.
سنجش طرز فکرها در بسیاری از موقعیت های بازاریابی، عاملی محوری محسوب می شود.
اجزای طرز فکرها:
هر طرز فکر شامل سه جزء اصلی است:
الف ـ فکری یا شناختی: یا عقیده فرد راجع به شئی یا پدیده مورد نظر، مانند سرعت یا دوام آن.
ب ـ احساسی: یا احساسات فردی نسبت به شئی یا پدیده، مانند «خوب» یا «بد» بودن آن.
ج ـ رفتاری: یا آمادگی دادن فرد در دادن پاسخ به شئی یا پدیده این تئوری در چارچوب مدل سلسله مراتب اثرها نامیده می شود نشان داده می شود. این مدل بر مبنای این فرضیه است که خریدار (مشتری یا مشترکین) از مراحل آگاهی، دانش و معلومات، علاقه، اولویت قصد خرید و خرید به طور متوالی عبور می کند.
شکل (1ـ1). مدل پاسخ رفتاریعوامل موقعیتی
مدل سلسله مراتب اجزا
اثرها
آگاهی
دانش و معلومات
فکری و شناختی
علاقه
اولویت
احساسی
قصد خرید
خرید
رفتاری
معیارها

منبع: داور ونوس؛ عبدالحمید ابراهیمی؛ احمد روستا، تحقیقات بازاریابی، تهران: سمت، 1375، ص155.
مشترک فاضلاب:
به شهروندانی که برای دفع فاضلاب خانگی خود حق انشعاب فاضلاب پرداخت نموده اند مشترکین فاضلاب می گویند.
شبکه فاضلاب:
کانال ها یا لوله های جمع آوری فاضلاب را می گویند.
انشعاب فاضلاب:
به لوله یا کانالی که فاضلاب خانگی مشترکین را به شبکه جمع آوری وصل می نماید.
مشترک آب:
به شهروندانی که برای دریافت آب شرب از شبکه توزیع حق انشعاب آب پرداخت نموده اند مشترک گویند.
فهرست منابع و مآخذ فصل اولفصل دوم
بررسی مبانی نظری و پیشینه تحقیق
مبانی و تاریخچة فاضلاب
(1) مبانی نظریمتغیر اقتصادیاقتصاد وسیله ای است برای بررسی برخی از جنبه های مادی تطبیق انسان با محیط. اقتصاد بر حسب ساده ترین تعریف آن، بررسی نحوة کاربرد وسایل معین برای دستیابی به منابع دلخواه است: این وسایل می تواند پول، زمان و حتی مهارتهای اجتماعی باشند. بنابراین معنای وسیع، هر جامعه ای اقتصاد دارد و تقریباً هر فعالیت انسانی از جنبه های اقتصادی برخوردار است.
مردم شناسی اقتصادی به بررسی و مطالعة شرایط تولید مادی انسان می پردازد و از همین رو، به مسائل زیست محیطی و فناوری (تکنولوژی) نیز علاقمند است. موضوع دیگر، داد و ستد و مبادلات و نیز مسائل حقوقی مربوط به مالکیت و بهره برداری از اشیاء و اشکال گوناگون استفاده از تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات است.
تولیدچگونه محصولات و خدمات تولید می شود؟ چه منابع طبیعی توسط جمعیت انسانی مورد استفاده قرار می گیرد و چگونه آدمی انرژی خود را برای استخراج این منابع و تبدیل آنها به محصولات صرف می کند؟ متغیر اقتصادی تلاش دارد چگونگی تقسیم فعالیتهای تولیدی در میان اعضای جامعه را کشف کند و مشخص کند چگونه افراد و گروهها برای انجام کارهای خاص متخصص شده اند.
تولید در هر جامعه ای یک فرآیند سازمان یافته است، یعنی با واحدهای تولیدی خاص یا گروههائی از آدمهائی که برای انجام دادن مشاغل معین سازمان گرفته اند، انجام می گیرند. ماهیت این واحد تولیدی از جامعه ای به جامعه دیگر بسیار متفاوت است. در واقع سازماندهی اقتصاد نه در توزیع بلکه در تولید نهفته است. هر شیوة تولیدی از طریق رابطه ای خاص میان دو مجموعه تعیین می شود: از یک سو مجموعة وسایل مادی و عوامل مؤثر در تولید جامعه اعم از مواد اولیه، ابزارها و فنون، دانش فنی، نیروی کار، سرمایه و … که به آنها نیروی تولیدی گفته می شود. و از سوی دیگر مجموعة شرایط اجتماعی یعنی شکلهای سازماندهی اقتصادی و تقسیم کار، بنابر سن، جنس، تخصص حرفه ای، قشرها یا طبقات اجتماعی، اشکال فرهنگی همکاری یا رقابت مربوط می شود.
وضعیت اقتصادی بوشهراستان بوشهر علیرغم اینکه هنوز پسوند محروم یا توسعه نیافته را یدک می کشد دارای امکانات و توانائیهای بالقوه ای است که در صورت انجام برنامه ریزی صحیح و اصولی و به فعل رساندن این امکانات بالقوه قادر است در صدر استانهای توسعه یافته کشور قرار گیرد. وجود ذخائر عظیم نفت و گاز و مواد معدنی، نخلستانهای خرما، 625 کیلومتر مربع مرز آبی با خلیج فارس و صید سالانه هزاران تن انواع آبزیان، وجود هزاران هکتار اراضی مستعد جهت ایجاد مزارع پرورش میگو، دسترسی سریع و آسان به بازارهای کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس، بندری بودن شش شهر، وجود گمرکات و اسکله های تخلیه و بارگیری، وجود مراکز آموزش عالی فنی و حرفه ای مختلف، وجود فرودگاه بین المللی، داشتن جزیره خارک بعنوان مهم ترین پایانه نفتی کشور و مهم تر از همه اینها دارابودن جمعیت جوان، آموزش دیده، توانمند و آماده به کار از جمله مزیت ها و امکانات بالقوه استان بوشهر است که استفاده صحیح از این امکانات و به فصل رساندن آنها می تواند موجب شکوفا شدن چهره استان و حذف پسوند نامیمون محروم از نام استان باشد.
تولیدات کشاورزی به طور عمده شامل گندم، جو، خرما و مرکبات است. همچنین شرایط آب و هوائی استان، کشت صیفی به صورت زود رس را امکان پذیرفته ساخته است.
مراتع استان علی رغم سطح قابل توجه 19000 کیلومتر مربع و به لحاظ گرمی هوا و پائین بودن نزولات آسمانی، فقیر و دارای پتانسیل قابل توجه نیست. به هر حال به نظر می رسد با توجه به شرایط اقلیمی و همچنین عدم توجه به بخش کشاورزی و دامپروری نتواند در حرکت چرخهای اقتصادی استان نقش اساسی ایفا کند. لذا بوجود آوردن هر گونه تحرک در این بخش ضرورت انجام مطالعات جامع خاک شناسی و ارزیابی منابع و پتانسیل های آب های زیر زمینی و سطحی و مطالعاتی در ارتباط با بهبود راندمان تولید محصول کشاورزی ایجاب می نماید تا از آن طریق بتواند به نحو مطلوب از پتانسیلهای موجود بهره گیرد.
مردم شهر بوشهر بیشتر به صیادی، تجارت و همچنین شغل های اداری مشغول هستند و شغل آزاد مردم شهر بوشهر اغلب صیادی و تجارت است: نظر به اینکه گمرگ شهر بوشهر فعالیت نسبتاً کمی دارد تجارت و بازار خرید و فروش اجناس خیلی محسوس نیست.
چاههای جذبی در بوشهردر گذشته ای نه چندان دور که بوشهر از نظر وسعت و جمعیت گستزش زیادی نیافته بود و مصرف آب ناچیز بود، شهروندان مقداری از پسابهای حاصل را از طریق کندن چاههائی به عمق چندین متر دفع می کردند و مقداری از این پسابها در کوچه ها و خیابانها تخلیه می شد. اما با گسترش شهر و توسعه صنایع روز به روز بر وسعت بوشهر افزده شد و مشکلات زیادی بعلت عدم توجه به زیرساختهای شهری بوجود آمد. یکی از این مشکلات آلودگی ناشی از فاضلابهای تولیدی بود. بدین صورت که شهر بوشهر بعلت قرار گرفتن در مجاورت دریا و بعلت بالا آمدن سطح آبهای زیرزمینی در این شهر با مشکل دفع فاضلابهای تولیدی مواجه شد. بنابراین امکان دفع پسابهای تولیدی از طریق چاههای جذبی در این شهر امکان پذیر نبود که خود باعث آلودگی شدید محیط زیست و به مخاطره افتادن بهداشت عمومی شد. در نتیجه بالا آمدن سطح آبهای زیرزمینی، خود باعث عدم دفع پسابهای ناشی از مصرف آب گردید که دیگر امکان دفع آن از طریق چاههای جذبی نبود و این خود باعث بوجود آمدن صدمات زیادی به منازل مسکونی شهر که بعلت عدم نفوذ آب در زمین بود گردید.
روشهای پرداخت حق انشعاب فاضلابشرکت آب و فاضلاب بوشهر برای فروش اشتراک فاضلاب به شهروندان بوشهری از سه طریق می تواند عمل نماید که عبارتند از:
الف) دریافت حق انشعاب بصورت یکجا: در این روش شرکت آب و فاضلاب بوشهر می تواند کل مبلغ انشعاب را بصورت یکجا اخذ نموده و سپس اقدام به اتصال واحد مسکونی به شبکه فاضلاب بنماید. دراین صورت با توجه به اینکه استان بوشهر از نظر سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور جزء استانهای محروم بشمار می رود و با توجه به اینکه اکثریت شهروندان این شهر را قشر کم درآمدی تشکیل می دهند که امکان پرداخت حق انشعاب را بصورت یکجا ندارند خود می تواند مشکلات زیادی را برای آنان بوجود آورده و موجب عدم استقبال آنان شود.
ب) ارائة تسهیلات بانکی: در این روش شرکت آب و فاضلاب بوشهر می تواند با تعدادی از بانکهای فعال در شهر بوشهر قرارداد بسته و تسهیلات مورد نیاز شهروندان را بصورت وام با بهره کم به آنها پرداخت نموده و شهروندان بوشهری وام دریافتی را بطور اقساط مستهلک نمایند.
ج) درج در قبوض آب بها: در این روش شرکت آب و فاضلاب بوشهر کلیه مشترکین را به شبکه فاضلاب متصل نموده و مبلغ اشتراک را بصورت اقساط و در هر نوبت که قبض فاضلاب برای شهروندان بوشهری صادر می شود مقداری از قسط اشتراک فاضلاب را نیز در قبض صادره درج نماید تا کل مبلغ اشتراک فاضلاب مستهلک شود.
ساختار واحدهای بانکی بوشهردر استان بوشهر تعداد 308 واحد بانکی که شامل 297 شعبه و 11 نمایندگی می باشد، فعالیت دارند که از این تعداد 107 شعبه آن در شهر بوشهر فعالیت دارند. این بانک ها شامل 5 بانک تجاری به نامهای ملی، صادرات، تجارت، سپه و ملت و سه بانک تخصصی به نامهای مسکن، کشاورزی و رفاه کارگران می باشد. البته سه واحد بانکی دیگر نیز در استان شامل بانکهای صنعت و معدن، توسعه صادرات و پست بانک بطور محدود در حال فعالیتند. نسبت جمعیت به هر واحد بانکی در استان به ازاء هر 2628 نفر برابر یک واحد بانکی می باشد.
آمارها نشان می هد که بانکهای استان در سال 1381 مبلغ 2،419،632 میلیون ریال تسهیلات ارائه کرده اند که نسبت به سال ماقبل 42درصد رشد داشته است. مقایسه سهم فعالیتهای اقتصادی از کل تسهیلات اعطائی نسبت به سال ماقبل نشانگر تمایل بانکهای استان به دادن تسهیلات بیشتر برای عمران و آبادانی در شهرهای استان می باشد. البته نسبت تسهیلات اعطائی به بخش آب و فاضلاب بسیار کم می باشد و بیشترین نرخ تسهیلات بانکها به بخش صنعت و معدن اعطا شده است.
فرهنگهمه تکاپوها و ژرفکاریهای مردم شناختی با این پرسش آغاز می شود که چه تفاوتهائی بین انسان و دیگر موجودات است. در پاسخ به آن، این نتیجه بدست می آید که انسان فقط از گوشت و پوست و خون هستی نیافته است، چرا که او فرهنگ دارد. انسان به یُمن دارابودن این نعمت ویژه، برخلاف موجودات دیگر می تواند محیط طبیعی خود را بازآفرینی کند، ابزارها، معیارها و الگوهایی بسازد و زندگی خود را در جهت رفع نیازها، با آنها وفق دهد .
هر اجتماع انسانی، فرهنگ خاصی دارد که می توان آنها را از یکدیگر تمیز داد؛ بدین معنی فرهنگ به مفهوم شیوه فکری و اعتقادی و روشهای زندگی اعضای یک گروه از مردمان است؛ یعنی ابزارهایی که می سازند و سبکی که مبتنی بر آن، کارها را به انجام می رسانند.
مفهوم فرهنگفرهنگ به تعبیر گسترده آن، عبارت است از نظام مشترکی از باورها، ارزشها، رسم ها، رفتارها و مصنوعاتی که اعضای یک جامعه در تطبیق با جهانشان و در رابطه با یکدیگر بکار می برند و از راه آموزش از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود. این تعریف نه تنها الگوهای، بلکه الگوهای اندیشه و مهارتها و فنهائی را در بر می گیرد که در ساخت مصنوعات بکار گرفته می شوند. در یک عبارت کوتاه، فرهنگ تقریباً هر صورتی از رفتار را که اکتسابی و غیر غریزی است، در بر می گیرد. در واقع آنچه جامعه می آفریند و به انسان وا می گذارد، فرهنگ نام دارد.
فرهنگ، جامعه، فردفرهنگ راه و روش زندگی است که افراد یک جامعه همه با هم آن را ساخته و فراگرفته اند و در پیروی از آن سهم و شریک هستند. این راه و روش، از جمع و ارتباط ابزار، فنون، نهادهای اجتماعی، نگرشها، باورها، انگیزه ها و ارزشهای مورد قبول مردم حاصل گردیده است. فرق میان جامعه و فرهنگ را می توان به نحو دیگری نیز بیان کرد و آن اینکه: جامعه یعنی مردم، و فرهنگ یعنی رفتار مردم. باید توجه داشت که جامعه فقط از پیوستگی چند فرد به وجود نمی آید؛ بلکه هر یک از افراد جامعه دارای نیازها و علاقه های مخصوص هستند. هر جامعه، برای تبعیت از معیارهای فرهنگی اش، پاداشهائی را ارائه می دهد. جامعه برای اطمینان از بقای خود، هر یک از اعضای خود را وا می دارد تا یاد بگیرند که از برخی از خواسته های فوری خود چشم پوشی کنند! اما نیازهای فرد نیز نمی تواند خیلی زیاد نادیده گرفته شود؛ زیرا اگر میزان فشار روانی زیاد شود، غیرقابل تحمل خواهد بود. از این رو همواره تعادلی بین علایق شخصی و تقاضاهای جامعه وجود دارد که هر فرد باید آنها را بوجود آورد.
ویژگیهای فرهنگبرخی از ویژگیهای فرهنگ رامی توان چنین برشمرد:
1) فرهنگ مجموعه ای منتظم وکلیتی سازمان یافته است: فرهنگ مجموعه منتظمی است از دانشها، باورها، هنرها، اخلاقیات، قوانین، عادات، آداب و رسوم و بسیاری چیزهای دیگر که انسان بعنوان عضو جامعه به دست می آورد. وقتی می گوئیم «مجموعه ای منتظم» منظور این است که بین اجزای فرهنگ ارتباط مستقیم یا غیر مستقیم وجود دارد و هر جز در بقای کل نقش ایفا می کنند. از آنجا که فرهنگ حاصل جمع عناصر مستقل از یکدیگر نیست و هر ویژگی فرهنگی نسبت به ویژگیهای فرهنگ کل معنی پیدا می کند، بایستی آن را مانند کلیتی که دارای پیوستگی خاصی است درنظر گرفت.
2) فرهنگ، افراد یک جامعه را قادر به پیش بینی رفتار یکدیگر می کند: بدین معنی که هر فرد می تواند برحسب رفتار و گفتار خود واکنشهای دیگران را از پیش بداند. در واقع، تنظیم رفتارها و کنشهای هر فرد براساس پیش بینی است.
3) فرهنگ آموختنی است: فرهنگ هر جامعه ای مجموع ویژگیهای رفتاری و اکتسابی افراد آن جامعه است. واژه تعیین کننده در این تعریف، همان واژه اکتسابی است که فرهنگ را از رفتاری که نتیجه زیست شناختی است، متمایز می سازد.
4) فرهنگ وسیله ای است برای کنترل اجتماعی: از آنجا که افراد، شیوه های رفتاری و الگوهای فرهنگی جامعه را از طریق آموزش، یاد می گیرند، فرهنگ وسیله ای است که رفتار و تمایلات و کردار آنان را یکنواخت می کند و از طریق مجازاتهائی که اعمال می کند، باعث کنترل و ایجاد نظم در جامعه می گردد.
5) فرهنگ پدیده ای پویا، انتقال پذیر و پایدار است: فرهنگ فرآیندی است پویا که از طریق آموزش از نسلی به نسل بعدی انتقال می یابد، ادامه پیدا میکند و دگرگون می شود. فرهنگ با انتقال تجربه ها و الگوها، قالبهای رفتاری را در ذهن افراد جامعه، حک می کند و زمانی که این قالبها حک شد، آثار تجربه ها، عمیق و مداوم و پایدار می شوند.
عناصر اساسی فرهنگفرهنگ شامل عناصر مادی و غیرمادی (معنوی) است.
فرهنگ مادی: شامل همه موضوعها یا چیزهایی می شود که قابل دستیابی برای مردم یک جامعه است؛ مانند تلفن، اسکناس، رایانه، فاضلاب … و می توان آنها را به شکلهای مختلفی برای مقاصد گوناگونی چون ارتباطات، مبادلات تجاری، محاسبه کردن، جمع آوری فاضلابهای شهر و نظایر آن تبدیل کرد. به دانسته ها، مهارتها و ابزارهایی که برای تبدیل منابع مادی به شکلهای دیگر و نیز شیوه های کاربردی آنها تکنولوژی یا فنآوری می گویند.
فرهنگ غیرمادی: شامل ابداعات غیرملموس انسانی است (چیزهاییکه نمی توان آنها را مستقیماً از طریق حواس شناخت). چهار نوع از این ابداعات که بطور کامل توجهی بر رفتارها تأثیر می گذارند عبارتند از: باورها، ارزشها، هنجارها و نمادها که در زیر به تعریف هر کدام پرداخته شده است:
باورها (Belief): باورها مفاهیمی کلی و مبهم دربارة جهان و ماهیت جامعه هستند که مردم درستی آنها را بعنوان واقعیت قبول دارند.
ارزشها (Values): به باورهای ریشه داری گفته می شود که اعضای یک جامعه در هنگام برخورد با پرسشهائی دربارة خوبیها یا بدیها و مطلوبها، آنها را درنظر می گیرند.
هنجارها (Norms): همة جامعه ها راهنماهایی برای پیروی ازمعیارهای اخلاقی و حتی جنبه های روزمره زندگی دارند. مردم شناسان این معیارها را که بصورت مدون و یا غیر مدون، رفتارهای مناسب با موفقیت را در جامعه، معین و مشخص می کنند، هنجار می نامند.
نمادها (Symbols): علایمی هستند قراردادی و نشان دهنده حالاتی که انسانها در زندگی روزمره خود با آنها سر و کار دارد.
4ـ9ـ2 ابعاد فرهنگگرت هافستد(Hafsted) بعد از مطالعاتی دریافت که چهار بُعد فرهنگی وجود دارد که به کمک آن می توان چگونگی و چرایی رفتارهای مختلف در فرهنگ های مختلف را تشریح نمود. اطلاعات تحقیق وی بوسیله دو پرسشنامه از یکصد و شانزده هزار پاسخ دهنده در هفتاد کشور مختلف جمع آوری گردید. پاسخ دهندگان همگی در شعبات IBM کار می کردند که البته یکی از انتقادات وارده بر مطالعه هافستد این است که مطالعه او تنها بر روی یک شرکت متمرکز بوده است. هافستد درمطالعه حود ابعاد فرهنگ را به چهار دسته تقسیم نمود:
1ـ فاصله قدرت (Power Distance)؛
2ـ اجتناب از عدم اطمینان (Uncertainty Aveidance)؛
3ـ فرد گرایی (Individualism)؛
4ـ مرد سالاری (Masculinity).
1ـ فاصله قدرت: فاصله قدرت حدی است که افراد، مؤسسات و سازمانهای کم قدرت می پذیرند که قدرت بطور نابرابر توزیع شود. در کشورهایی که افراد آن بطور کورکورانه از دستورات مافوق خود پیروی می کنند فاصله قدرت در آن کشورها زیاد است. بطور کلی درکشورهایی که فاصله قدرت کم است، سازمانها غیرمتمرکز بوده و دارای ساختار مسطح تری هستند و نیروهای انسانی دارای شرایط احراز شغلی بالایی هستند. در مقابل در کشورهایی که فاصله قدرت زیاد است، سازمانها متمرکز و دارای ساختار بلند هستند و همچنین نسبت سرپرستان در آنها بالاست و افراد سطوح عملیاتی دارای شرایط احراز شغلی پایینی هستند.
2ـ اجتناب از عدم اطمینان: حدی است که افراد احساس می کنند که در موقعیت های مبهم مورد تهدید قرار می گیرند و برای اجتناب از چنین موقعیتهایی برای خود باورها و حتی نهادهایی ایجاد می کنند. درکشورهایی که فرهنگ اجتناب از عدم اطمینان در آنها زیاد است ساختار دهی فعالیت های سازمانی در آنها زیاد است، قوانین مکتوب بیشتر است، مدیران ریسک کمتر می کنند و کارکنان از ابهام شغلی کمتری برخوردارند. در مقابل در جوامعی که اجتناب از عدم اطمینان در آنها کم است، قوانین مکتوب ناچیز بوده و مدیران ریسک بیشتری رامتقبل می گردند در چنین فرهنگی افراد سازمان برای کارهایی که انجام می دهند پاسخ گو هستند و تشویق می شوند تا خلاقیت بیشتری از خود نشان دهند.
3ـ فردگرایی: فردگرایی عبارتست از تمایل افراد به مراقبت از تنها منابع خود و خانواده شان. درکشورهایی که فرهنگ جمع گرایی وجود دارد ابتکارات و نوآوری فردی وسیعتر است و برعکس آن در کشورهایی که فرهنگ فرد گرایی حاکم است ابتکارات فردی کم است و ترفیعات مبتنی بر سیستم ارشدیت است.
4ـ مرد سالاری: هافستد مرد سالاری را اینگونه تعریف کرده است: موقعیتی که ارزشهای غالب در جامعه عبارتند از پول، موفقیت و چیزهای مادی و از طرف دیگر زن سالاری عبارتست از یک موقعیتی که ارزش های غالب در جامعه عبارتند از به فکر دیگران بودن و کیفیت زندگی.
در فرهنگی که شاخص مرد سالاری بالا است افراد تمایل به تهور در کارها دارند و رشد اقتصادی اهمیت بیشتری از بقاء محیطی دارد. افراد جوان انتظار دارند که دارای شغل باشند و افراد اغلب درخود نقصی نمی بینند. همچنین زنان کمتر مشاغل سطوح عالی را اشغال می کنند و استرس کاری در محیط کار بالاست.
در فرهنگ زن سالاری افراد به کارهای ریسکی تمایلی ندارند و آنها اهمیت زیاد به بقاء محیطی می دهند فقط تعدادی از افراد جوان خواهان شغل هستند. بعضی از زنان دارای مشاغل سطح عالی بوده و استرس شغلی در محیط کار کم است. البته نتایج تحقیقات هافستد بطور قاطع قابل تعمیم در همه فرهنگها نمی باشند چون موارد استثناء در برخی کشورها تا حدودی اعتبار این مطالعه را در جامعیت و ماهیت به زیر سوال می برد.
ویژگیهای فرهنگی قدیم شهر بوشهراگر بگوئیم در این سرزمین هنرهای ارزنده ای که معرف تمدن مردم در عهد پارینه باشد عرضه نشده است، شاید دروغ نگفته باشیم. این امر معلول عللی چند است از جمله …. دشواری خطوط ارتباطی، نبود مصالح اولیه کاری، بی حالی اهالی که نشأت گرفته از گرمای کسالت آور منطقه است، بی بهرگی در ذوق هنری و صنعتی و افزون بر آن رنج فراوانی که در تأمین خوراک خود، آن هم از صید ماهی، غله کاری دیم متحمل می شدند، بطور کلی دست به دست هم داده و سبب شده است که تمدنی در خور توجه از آنان بر جای نماند. بنابراین می توان ادعا نمود که مرزنشینان خطّه جنوبی ایلام دارای دستاوردهای تمدنی با ارزشی نبوده و اگر هم نهایتاً چیزی را از خود به یادگار گذاشته اند بیشتر بصورت آجرنوشته هایی است که هم اکنون در موزة لور پاریس نگه داشته می شود.
وضعیت فرهنگی کنونی شهر بوشهرمقوله فرهنگ و هنر از جمله موضوعاتی است که لازمه پیشرفت آن در هر استان حاصل برنامه ریزیهای درازمدت می باشد. استان بوشهر از جمله استانهائی است که به لحاظ فرهنگی با وجود داشتن پیشینه تاریخی در بسیاری از جهات از متوسط کل کشور عقب تر است. بعنوان مثال درکل شهر بوشهر در طی سالهای برنامه اول و دوم تنها یک سینمای فعال تحت پوشش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی وجود دارد که این باب سینما نیز در تمام طول سال فعّال نمی باشد.
وجود دو قرائت خانه (کتابخانه) عمومی در شهر که برای ره یافتگان به وادی علم، ترتیب داده شده بود را نباید از یاد برد. در آنجا که فرهنگ و رسوم هر قوم و ملتی اصولاً ریشه در فرهنگ مردم همان قوم دارد یا ممکن است از دیار دیگر اخذ شده باشد. هماهنگی پوشش لباس … و استفاده از شبکه جمع آوری فاضلاب در شهر بوشهر در بعضی از مناطق این شهر بحق فرهنگی است. زیرا برای بعضی از مردم جمع آوری فاضلاب انسانی (مدفوع) و پس مانده های غذا، آب سالم و مازاد غذا از آشپزخانه در یک لوله فاضلاب، غیرقابل قبول است و کفران نعمت محسوب می شود. کوچه های شهر در بافت قدیم بسیار تنگ و پیچ در پیچ بود و عرض آنها از 5/1 متر تا سه متر بود. لوله کشی آب شهری وجود نداشت و فاضلاب در کوچه های شهری قرار داده شد که باعث آلودگی محیط زیست انسانی شده بود.
این مناظر هم اکنون در جاهائی که شبکه فاضلاب اجرا نشده است و مردم برای اخذ اشتراک فاضلاب اقدامی نکرده اند بخوبی دیده می شود.
بهداشت و درمان سلامت جسم و روح افراد یک جامعه وظیفه خطیری است که با عنایت به هدف سالم سازی جسمی، روحی و اجتماعی جامعه، نقش مؤثری را در توسعه کشور ایفا می نماید و با توجه به این امر، برنامه ریزی در امور بهداشتی و درمانی یکی از قسمتهای مهم برنامه ریزی و نمودی از رشد و توسعه اجتماعی و فرهنگی جامعه است.
در استان بوشهر، خصوصاً در شهر بوشهر، طی سالهای اخیر فعالیتهای شایان توجهی در امور بهداشتی و درمانی صورت گرفته است. لیکن در این بخش نیز، همانند بسیاری از بخشهای دیگر، نقش سرمایه گذاری بخش خصوصی بسیار کم رنگ دیده شده است.
گرچه یکی از خط مشی های بخش بهداشت و درمان در برنامه توسعه دوم فراهم نمودن زمینه خصوصی سازی از طریق جلب مشارکت مؤسسات خیریه و بخش خصوصی، بمنظور سرمایه گذاری در بخش درمان، ذکر شده است، لیکن در طی سالهای برنامه دوم به این مهم در این بخش توجه اساسی نشده و از مشارکت بخش خصوصی در امور بهداشتی و درمانی مطابق آمار بدست آمده خبری نیست.
رابطه بهداشت و شبکه فاضلابوضعیت معماری شهر بوشهر از یکسو و بالا آمدن سطح آبهای زیرزمینی در این شهر باعث شده است که امکان دفع فاضلابهای شهری بصورت سنتی و از طریق چاههای جذبی ممکن نباشد، که این خود باعث سرریز شدن چاههای جاذب و ورود فاضلابها به معابر، کوچه ها و خیابانها می گردد. از طرفی فاضلابهای شهری همیشه دارای میکروبهای گوناگونی می باشند که قسمتی از آنها را میکروبهای بیماری زا تشکیل می دهند. ورود فاضلاب تصفیه نشده به محیط زیست و منابع طبیعی آب چه آنهائی که در روی زمین و چه آنهائی که در زیر زمین قرار دارند موجب آلوده شدن این منبع ها به میکروبهای بیماری زا می گردد و در اثر تماس انسان با این منبع ها خطر گسترش بیماریها بین مردم بوجود می آید. همچنین وارد نمودن فاضلابهای تصفیه نشده به محیط زیست موجب آلودگی این محیط شده که علاوه بر خطرهای مستقیمی که برای بهداشت مردم دارد، نتایجی دیگر از قبیل ایجاد مناظر زشت، بوهای ناخوشایند و سرانجام تولید حشرات، بخصوص مگس و پشه بهمراه دارد. این حشرات خود وسیله ای برای جابجا شدن میکروبهای بیمای زا و آلوده سازی محیط زیست با این میکروبها می باشند.
وضعیت نظام آموزش در بوشهرنظام های آموزشی کشورها شدیداً در ماهیت، میزان و خصوصیت فرآیند توسعه تأثیر می گذارد و از آن متأثر می شود. آموزش رسمی نه تنها می کوشد که افراد را از لحاظ دانش و مهارت بهره مند سازد و به آنان این توانائی را بدهد که چون عامل تحول اقتصادی در جامعة خود عمل کنند، بلکه در عین حال، ارزشها، اندیشه ها، تفکرات و خواسته هایی بوجود می آورد که ممکن است بیشترین منافع را برای توسعة کشور به همراه داشته باشد. بنابراین ارتباط بین آموزش و توسعه یک منطقه، مردم یک فرآیند دو طرفه است. نظام آموزشی با منعکس کردن وضعیت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی که در آن عمل می کند، وضعیت اقتصادی و اجتماعی را دوام می بخشد، تقویت می کند و دوباره می آفریند. از طرف دیگر وضعیت آموزشی، چه از داخل نظام و چه از خارج از آن می شود، نیروی بالقوّه زیادی در برانگیختن اصلاحات اقتصادی و بهبود توسعه یک شهر دارد. حال با مطالب گفته شده در این قسمت به بررسی وضعیت آموزش و پرورش و آموزش عالی که نشان دهندة سطح آگاهی شهروندان این شهر می باشد، پرداخته می شود.
وضعیت آموزش و پرورش: جمعیت دانش آموزی استان در سال 81ـ1380 معادل 236،518 نفر بوده است که 9،810 نفر آن در مدارس غیردولتی و 226،708 نفر آن در مدارس دولتی به تحصیل اشتغال داشته اند. در حدود 07/52 درصد از دانش آموزان پسر و 93/47 درصد دختر بوده اند. میزان دانش آموزش ابتدائی، راهنمائی و متوسطه بترتیب برابر 39/41درصد، 9/24در صد و 1/24درصد را تشکیل می دهند که خود نشان دهنده این می باشد که جمعیت استان و خصوصاً شهر بوشهر را افراد جوان تشکیل می دهند که خود نشان دهنده میزان آگاهی افراد با توجه به آموزشهای ارائه شده، می باشد.
وضعیت آموزش عالی: تعداد کل دانشجویان مراکز آموزش عالی استان در سال 81ـ1380، 14،953 نفر بوده است که بیش از 7درصد نسبت به سال 80ـ1379رشد داشته است. تعداد دانشجویان زن 6،401 نفر معادل 8/42 درصد بوده که در حدود 8/0 درصد رشد داشته است. سهم بخش دولتی از کل دانشجویان 4/55درصد و سهم بخش غیر دولتی معادل 6/44درصد بوده که نشان از رشد 6/0درصدی بخش غیردولتی دارد.
از مجموع 14،953 نفر دانشجویان استان 576 نفر معادل 8/3درصد در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری به تحصیل اشتغال داشته اند که 7/0درصد بیشتر از سال قبل می باشد. سهم دانشجویان مقطع کارشناسی 2/71درصد معادل 10،643 نفر و سهم دانشجویان مقطع کاردانی 25درصد معادل 3،734 نفر بوده است.
سهم دانشجویان زن در مقطع کارشناسی و دکتری معادل 3/50درصد، درمقطع کارشناسی معادل 1/44 درصد و در مقطع کاردانی معادل 1/38درصد بوده است.
مسائل شرعی (دینی) جمع آوری فاضلاباز آنجا که دین از کهن ترین دلبستگیها، نگرشها و انگاره های بشری و پدیده ها و نهادهای اجتماعی است و کارکرد مثبتی که می تواند داشته باشد، این است که با ایمان، احساس، تعلق خاطر و باوری که در دینداران پدید می آورد، در برآوردن نیازهای روانی و تعالی جوئی، و در سامان و اعتلا بخشیدن به زندگی اجتماعی، موجب همبستگی اجتماعی و انسجام گروهی می گردد، بنابراین دین را همان شیوه بیان ارزشهای اخلاقی و باورهای دستجمعی یک اجتماع می دانند.
اکثریت قریب به اتفاق مردم بوشهر (بالاتر از 90درصد) را افراد مسلمان تشکیل می دهند. بنابراین توجه به نظرات و اعتقادات دینی این افراد نسبت به جمع آوری فاضلاب خانگی (آشپزخانه، سرویس بهداشتی، حمام و … ) بصورت مشترک از نظر شرعی دارای مشکل می باشد، این خود یک عامل مهم در عدم گسترش شبکه فاضلاب در شهر بوشهر می باشد. بنابراین یکی از راهکارهای مفید دعوت و کمک از روحانیون و متخصصان امر دینی برای رفع این مشکل می باشد تا از طریق راهنمائیها و استفاده از نظرات آنان برای آگاه ساختن مردم از مزایای شبکه فاضلاب و عدم تضاد این پروژه با اعتقادات دینی بتوانند بر مشکلات حاضر فائق آیند.
مسأله عدم استقبال شهروندانبا توجه به اینکه عملیات اجرائی شبکه فاضلاب در شهر بوشهر عملاً از سال 1376 آغاز و در سال 1378 عملیات نصب و فروش آن به تدریج آغاز گردید، اما مشاهده شده که علیرغم سرمایه گذاری عظیمی که در شرکت آب و فاضلاب صورت گرفته است، پروژه با ناکامی و عدم استقبال شهروندان از خرید اشتراک فاضلاب روبرو شده است. در این قسمت برخی از عواملی را که می توان بعنوان عواملی که موجب عدم استقبال شهروندان می شود برشمرد:
1) تخریب معابر عمومی: یکی از عواملی که موجب مسائل بسیار زیادی برای شهروندان بوشهری گردیده است،مسأله تخریب معابر عمومی (کوچه ها و خیابانهای شهر) می باشد که خود باعث پدید آمدن مشکلات بسیار زیادی برای رفت و آمد افراد در سطح کوچه ها و ایجاد ترافیکهای سنگین در سطح شهر می گردد.
2) مرمت مسیرهای حفاری شده: مورد دیگری را که می توان بعنوان یک عامل، که موجب عدم استقبال شهروندان می شود، ذکر کرد مرمت مسیرهای حفاری شده سطح شهر، پس از عملیات حفاری و کارگذاشتن لوله های شبکه فاضلاب می باشد. از آنجا که پاکسازی معابر و آسفالت دوباره آنها مستلزم ایجاد هماهنگی میان سازمانهای مختلف در شهر بوشهر از جمله شهرداری محترم بوشهر می باشد این خود مشکلات بوروکراتیک بسیار زیادی را بوجود آورده است.
3) سرعت پاکسازی معابر: مسألة دیگر که باعث بوجود آمدن معضلات بسیاری در شهر بوشهر گردیده است این است که پس از مرمت مسیرهای حفاری و عملیات آسفالت مقادیری خاک و سنگ و نخاله های حاصل از حفاری در سطح معابر باقی می ماند که این خود باعث مشکلات بسیار زیادی در رفت و آمد عابرین پیاده گشته و در فصلهای بازندگی باعث ایجاد گل و لای و آلودگی بی مورد محل زندگی مردم ساکن در محله ها می گردد.
4) طولانی شدن زمان ترمیم: درصورت بوجود آمدن مشکلاتی در شبکه فاضلاب مدت زیادی طول می کشد که برای رفع و ترمیم مشکل پیش آمده اقدام شود. مثلاً در هنگام گرفتن یا نشت در قسمتی از شبکه، شرکت برای رفع آن باید اجازه حفاری و هماهنگی با سازمانهای بسیاری (از قبیل شهرداری، اداره های مخابرات، برق و گاز) را کسب کند که خود باعث طولانی شدن زمان رفع مشکل پیش آمده می شود.
5) طولانی شدن زمان اجرای پروژه: یکی از مشکلات اصلی که موجب عدم استقبال شهروندان می شود مسألة به پایان نرسیدن پروژه های فاضلاب طبق برنامه زمان بندی شده قبلی و طولانی شدن زمان اجرای آن می باشد، که خود باعث نارضایتی بسیار زیادی می گردد.
عوامل تأثیر گذار بر استقبال مردمدر این بخش عواملی را که می تواند باعث استقبال مردم از این پروژه شود را می توان ذکر نمود:
1) افزایش آگاهی شهروندان: اطلاع رسانی و افزایش دانش و آگاهی شهروندان از مزایایی که فاضلاب می تواند برای سلامت خود و شهر داشته باشد می تواند یکی از عواملی باشد که موجب استقبال مردم از این طرح می شود.
2) ارتقاء بهداشت عمومی: با توجه به خطرات جاری شدن فاضلابهای شهری در سطح کوچه ها و خیابانها که موجب آلودگی محیط زیست، زندگی و آبهای سالم از یکسو، و از طرفی موجب شیوع بیماریهای خطرناک، پخش بوی ناخوشایند و تولید مناظر زشت از سوی دیگر می شود، افزایش آگاهی شهروندان از این خطرات یک عامل مهم در استقبال مردم از این طرح می شود.
3) حفظ محیط زیست: جمع آوری فاضلابها از سطح محیط زیست انسانی علاوه بر حفظ بهداشت عمومی موجب کاهش آلودگی محیط زیست و آبهای سالم و حفظ آن برای نسلهای بعدی می گردد.
4) ارائه خدمات به شهروندان: یکی از عوامل بسیار مهم که موجب رضایت و استقبال مردم از پروژه فاضلاب در شهر بوشهر می شود ارائه خدمات و سرعت انجام آن می باشد. بنابراین ایجاد یک بخش خدماتی در شرکت آب و فاضلاب بوشهر که صرفاً به ارائه تسهیلات و رفع مشکلات ناشی از شبکه فاضلاب می باشد خود در ایجاد رضایتمندی و استقبال شهروندان از پروژه بی تأثیر نیست.
ویژگیهای ساختاری شهر بوشهرارتفاع متوسط بندر بوشهر از سطح دریا در نقاط مختلف شهر یکسان نیست بدین معنی که قسمت های قدیمی شهر و نواحی مرکزی در مقایسه با نقاط جنوبی (بافت جدید شهری) دارای بلندی بیشتری است. بعلاوه تغییرات شیبی محسوس در جهات شرقی ـ غربی و شرقی ـ جنوبی به چشم می خورد. به طوری که سمت شرقی نسبت به ناحیه غربی ـ جنوبی از بلندی بیشتری برخوردار است . بافت قدیمی شهر اراضی گسترده ای ندارد، و بالعکس در بافت جدید آن مناطق وسیع و با اختلاف کمتری از سطح دریا دیده می شود.
منظره عمومی بافت قدیمی، از دور دست بسیار زیبا و به گفتة جرج ن. کروز: « از دریا چشم اندازی جالب توجه تر از دیگر بنادر سواحل شمالی خلیج فاس دارد» و در بافت سنتی و مرکزی، ساختمانهای مرتفع و عموماً دو طبقه به چشم می خورد و برعکس در ناحیة حاشیه ای و بیرونی چنین نیست.
بیشتر خانه های ناحیه حاشیه ای و بیرونی یک طبقه و دو طبقه جای دارد. به طور کلی عناصر معماری و شکل گیری واحدهای هر ناحیه متناسب با شرایط اقلیمی و در هماهنگی با محیط و جبر طبیعت ساخته شده و از شرایط زیست محیطی مناسبی برخوردار است که به میزان رطوبت، دما و ترکیب واحدهای مسکونی بستگی دارد. شهر وسعت کمی داشت امّا جمعیت بی اندازه ای در خود جای داده بود.
فزونی جمعیت علل بسیار داشت و علل اقتصادی تجاری از جمله آنها بود که باعث تجمع بازرگانان و روان شدن سیل کارگران بی کار از نقاط مختلف به این شهر شده بود.
ساختار جمعیتی بوشهرجمعیت استان بوشهر در سالهای 65، 70 و 75 بترتیب برابر 612،183؛ 694،252 و 743،675 بوده است. نرخ رشد جمعیت در سالهای70ـ65 و 75ـ70 به ترتیب بطور متوسط در هر سال 55/2 و 38/1درصد می باشد. در سالهای 79 و 80 جمعیت استان بترتیب برابر 793،094 و 809،561 با نرخ رشد 08/2درصد برآورد شده است.
جمعیت شهرستان بوشهر در سال1380 برابر205،244 نفر برآورد شده است که از این میزان تعداد 180،117 نفر در مناطق شهری و 25،127 نفر در مناطق روستائی ساکن بوده اند. همچنین جمعیت شهر بوشهر به تنهائی برابر 140 هزار نفر برآورد می شود.
نسبت جنسی استان بوشهر در سال 1375 برابر 103 بوده است. نسبت جنسی در سالهای 79 و 80 برابر 5/103 برآورد شده است. همچنین تعداد و بُعد خانوار در سال 1380 بترتیب برابر 158،737 خانوار و 1/5 نفر در هر خانوار برآورد شده است.
همچنین براساس آمار شرکت آب و فاضلاب بوشهر هم اکنون 17،100 واحد دارای اشتراک آب می باشند.
دلایل ضرورت ایجاد و توسعه تأسیسات فاضلاب در بوشهر
از آنجا که استان بوشهر استانی در مجاورت دریا می باشد، زندگی افراد و اقتصاد استان بیشتر با دریا در ارتباط بوده و نقاط پُر جمعیت استان (به جز برازجان) در کنار دریا واقع شده اند.
در شهر بوشهر که در مجاورت دریا واقع شده است سطح آب زیرزمینی به دو دلیل بالا آمده است: نخست مجاورت با دریا و دوم نبود سیستم فاضلاب و در نتیجه وارد شدن فاضلاب خانگی به درون چاههای فاضلاب. از آنجائی که در گذشته جمعیت بوشهر زیاد نبوده و ضمناً آب مصرفی عمدتاً از چاهها تأمین می شده، آب برداشتی از زمین نسبت به آب برگشتی به آن بیشتر بوده است (البته منظور آب فاضلاب و نه آب باران) امّا در حال حاضر که جمعیت شهر افزایش یافته و آب مصرفی عمدتاً از آبهای سطحی بیرون استان تأمین می شود (در کل بیشتر آب مصرفی از چاههای محل مصرف تأمین نمی شود) و در نتیجه میزان ورود فاضلاب به درون چاههای فاضلاب در شهر نیز افزایش پیدا کرده و این به نوبة خود باعث بالا آمدن هر چه بیشتر آب زیر زمینی در شهر بوشهر که در مجاورت دریا قرار گرفته، شده است. این پدیده موجبات خسارت به آبنیه و نیز ورود آب غیربهداشتی به شبکه های توزیع را فراهم آورده است. لذا وجود سیستم فاضلاب بیش از هر زمان دیگری در این شهر مورد نیاز می باشد.
مشخصات استان بوشهر1ـ شرایط جغرافیایی و اقلیمی استان بوشهر
به طور کلی استان بوشهر از نظر پستی و بلندی به دو بخش تقسیم می شود.
الف ـ بخش جلگه ای: این قسمت در امتداد خلیج فارس قرار گرفته و هر قدر از شمال و شمال غربی به طرف جنوب و جنوب غربی پیش رویم (تا دره مند) عرض جلگه به حداکثر خود می رسد، و پس از آن جلگه باریک و کم عرض می شود تا جائیکه در حد فاصل استان بوشهر و هرمزگان کوهها مشرف به دریاست و مرکز استان در این جلگه واقع است.
ب ـ قسمت کوهستانی: قسمت کوهستانی از دو رشته کوه به موازات هم که در سراسر استان امتداد داشته تشکیل شده است. رشته کوه اصلی در امتداد رشته کوه زاگرس می باشد و رشته کوه دوم به موازات خلیج فارس قرار گرفته است.
2ـ آب و هوای استان بوشهر
از نقطه نظر آب و هوائی، استان بوشهر جزء مناطق گرم و مرطوب در بخش های داخلی استان گرم و خشک می باشد و متوسط بارندگی سالانه 217 میلی متر اعلام شده است.
بافت قدیم شهر بوشهرآنچه که به عنوان بافت قدیم در بوشهر تلقی می شود در برگیرنده محدوده ای به وسعت 60 هکتار و به صورت مثلثی است که از جنوب بوسیله خیابان لیان از ناحیه فعلی شهر جدا شده است. عوامل مؤثر در شکل گیری این بافت را می توان دما، رطوبت محیط، وجود دریا و امکان بهره برداری از آن و جهت وزش باد و به طور کلی عوامل طبیعی و توپوگرافی شهر برشمرد که شامل چهارمحل به نامهای: بهبهانی، کوتی، شنبدی و دهدشتی می باشد.
بافت جدید شهر بوشهربافت جدید شهر بوشهر شامل دو بخش است:
بخش اول: از شمال به خیابان لیان و در جنوب به اراضی نیروی هوایی و دریائی و از شرق به خیابان طالقانی و از غرب به خیابان ساحلی محدود می شود.
بخش دوم: در جنوب اراضی نیروی هوایی و غرب اراضی نیروی دریائی در شعاع 10 کیلومتر نیروگاه اتمی بوشهر قرار گرفته است.
متاسفانه عدم وجود سیستم مناسب دفع فاضلاب خانگی و آبهای سطحی مشکلات فراوانی را در بافت قدیم و جدید برای ساکنین بوجود آورده است.
سیستم دفع آبهای سطحی و دفع فاضلاب شهر بوشهرعدم وجود سیستم مناسب دفع آبهای سطحی و دفع فاضلاب خانگی مشکلی است که سالهاست گریبانگیر شهر بندری بوشهر بوده و متاسفانه این معضل مانع از ایجاد محیط شهری مناسب برای شهروندان شده است. بدنبال هجوم سرمایه گذاریها به طرف شهر بوشهر بعد از دهه 1340 و روند رو به تزاید مهاجرت ها به شهر موجب گسترش سطح شهر بدون توجه به برنامه ریزی های شهری در زمینه دفع آبهای سطحی و دفع فاضلاب های خانگی شده و با گذشت زمان مشکل فوق تشدید و در سالهای اخیر به عنوان یکی از بزرگترین مشکلات دخیل بوده که اختصاراً به شرح زیر بیان می شود. شهر بندری دارای ارتفاع متوسط 10 متر از سطح دریا است و به همین لحاظ سطح آب زیرزمینی نسبت به سطح زمین در عمق کمی قرار دارد. از طرفی شرایط اقلیمی منطقه به گونه ای است که بارش ها به مدت کوتاه و شدت زیاد رُخ می دهد و به لحاظ اینکه از نظر توپوگرافی شیب عمومی شهر ملایم است و روانی آب ناشی از بارندگی در اثر عدم وجود سیستم مناسب زهکشی و دفع آبهای سطحی در نقاطی که شیب ملایم است به حالت مانداب و لجنزار در می آید. همچنین در شهر بوشهر مانند بسیاری از شهرهای کشور دفع فاضلاب به صورت سنتی و با استفاده از چاه جاذب انجام می گیرد که این عامل باعث بالا آمدن سطح آب زیرزمینی می گردد و به تبع آن سرریز شدن چاه های جاذب می گردد و وارد معابر عمومی، کوچه و خیابانها می شود.
نقش و اهمیت تحقیقات بازاریابیکیفیت تصمیمات بازاریابی به اطلاعات بستگی دارد که در دسترس مدیر بازاریابی است. اولین وظیفه تحقیقات بازاریابی ارائه اطلاعاتی برای تصمیم گیری است.
نقشی که تحقیقات بازاریابی در سازمانها دارد و همچنین اهمیتی که سازمانها به این نقش می دهند، در سازمانهای مختلف متفاوت است. برخی از این سازمانها تحقیقی را در دورة کوتاه انجام می دهند، برخی به آن توجهی ندارند و بعضی دیگر نقش و مسئولیت گسترده ای برای آن قائلند و به بخش بازاریابی به منزلة مرکز جمع آوری اطلاعات برای تصمیم گیری می نگرند. به این قبیل تحقیقات با این نگرش، تحقیقات بازاریابی می گویند.
هدف از اطلاعاتی که برای تصمیم گیری جمع آوری می شوند کاهش خطای تصمیم گیری و بهبود فرایند آن است زیرا تصمیمات بهتر همیشه از اطلاعات بهتر بدست می آید.
آن دسته از سازمانهایی که به نگرش بازاریابی اعتقاد دارند، تحقیقات بازاریابی را یک سیستم تحقیقاتی می دانند. این نگرش منابع و فعالیت های سازمان را به طور انجام یافته ای بر نیازها و خواسته های مصرف کنندگان (مشترکین) متمرکز می کند.
اکنون فلسفة مشتری گرا در بسیاری از سازمانهای موفق و خدماتی و غیر انتفاعی مانند شرکت های آب و فاضلاب ـ سازمانهای مالی (بانک ها)، صنعت سرگرمی (شهر بازی، تئاترها، تولیدکنندگان فیلم های سینمائی) بیمارستانها، دانشگاهها، موزه ها … رواج یافته است. سازمانها برای فروش محصولات وعرضة خدمات خود از تحقیقات بازاریابی استفاده می کنند بهمین دلیل باید بیش از پیش به نقش و ماهیت تحقیقات بازاریابی توجه شود.
قبل از بحث در بارة فرایند تحقیقات بازاریابی که جزئی از سیستم بازاریابی است مدل سیستم بازاریابی را از دیدگاه فروشنده بررسی می کنیم.
شکل (1ـ2). مدل سیستم بازاریابیمتغیرهای وابسته (اثرها)
متغیرهای مستقل (علتها)
آمیخته بازاریابی (قابل کنترل)
1ـ تصمیمات مربوط به قیمت
2ـ تصمیمات مربوط به پیشبرد فروش
3ـ تصمیمات مربوط به توزیع
4ـ تصمیمات مربوط به کالا
پاسخ رفتاری
1ـ آگاهی
2ـ معلومات
2ـ دوست داشتن
4ـ ترجیح دادن
5ـ قصد خرید
6ـ خرید
معیارهای عملکرد
1ـ فروش
2ـ سهم بازار
3ـ هزینه
4ـ سود
5ـ بازگشت سرمایه
6ـ نقدینگی
7ـ تصویر شرکتی و کالا
عوامل موقعیتی (غیرقابل کنترل)
1ـ تقاضا
2ـ رقابت
3ـ سیاست یا قانون
4ـ جَوّ اقتصادی
5ـ تکنولوژی
6ـ مقررات دولتی7ـ منابع داخلی سازمان
منبع: داور ونوس؛ عبدالحمید ابراهیمی؛ احمد روستا، تحقیقات بازاریابی، تهران: انتشارات سمت، 1375، ص 9.
آمیخته بازاریابیآمیخته بازاریابی «متغیر» عنصری است که در زمانهای مختلف مقادیر متفاوتی را نشان می دهد. برای مثال سازمانها می توانند بودجة آگهی خود را تغییر دهند. متغیر مستقل بیانگر وضع و حالت متغیر وابسته است، زیرا متغیر وابسته اثر محسوب می شود.
متغیر های قابل کنترل اجزای آمیخته بازاریابی (محصول، قیمت، توزیع، ترفیع و فروش) هستند. این متغیرها در برنامه ها یا مسیرهای عملیاتی جانشین، می توانند با هم ترکیب شوند.
عوامل موقعیتیعوامل موقعیتی در مدل سیستم بازاریابی نشاندهندة متغیرهای مستقلی است که در کنترل سازمان نیست و موقعیتی بوجود می آورند که سازمان باید در ارائه و اجرای برنامه عملیاتی بازاریابی، خود را با آنها سازگار کند.
این موقعیت ها عواملی مانند تقاضا، رقابت، سیاست یا قانون، جوّ اقتصادی، تکنولوژی مقررات دولتی و منابع داخلی سازمان را در بر می گیرد.
پاسخ رفتاریپاسخ رفتاری آمیخته بازاریابی و عوامل موقعیتی، متغیرهای مستقلی هستند که ممکن است با هم ترکیب شوند و پاسخ رفتاری (مانند قصد خرید و خرید) را بوجود آورند.
پاسخ رفتاری متغیری وابسته است. جریانی که پاسخ رفتاری را پیچیده تر می کند این است که پیامدهای رفتار ما در گذشته (علاوه بر اثر فوری متغیرهای مستقل) بر پاسخ رفتاری اثر می گذارد.
معیارهای عملکردمعیارهای عملکرد پاسخ های رفتاری، پایه ای برای معیارهای عملکرد مالی و غیرمالی سازمان است. معیارهای مالی عبارتند از: فروش، سهم بازار، سود و غیره از معیار غیرمالی می توان شرکت یا ذهنیت مصرف کنندگان دربارة سازمان اشاره کرد.
تعریف تحقیقات بازاریابیاز نظر علمی تحقیق عبارت است از بررسی کامل موضوع به گونه ای منظم و منسجم و براساس روش های عینی، به منظور کسب اطلاعات یا کشف اصول وابسته به آن. با توجه به این تعریف، تحقیقات بازاریابی عبارتند از روشی عینی و منظم و منسجم که از طریق آن اطلاعات لازم و مناسب برای تصمیم گیری مدیر بازاریابی فراهم می آید.
تحقیقات بازاریابی در ارائة اطلاعات برای برنامه ریزی و کنترل نقش عمده ای ایفاد می کند. بعلاوه فعالیت های تحقیقی بسیاری می تواند دربارة نیاز برنامه ریزی صورت گیرد. هدف تحقیق فقط در دست داشتن چنین اطلاعاتی نیست بلکه باید اطلاعات را سازمان داده، به گونه ای ارائه دهیم که به فعالیت های برنامه ریزی سازمان کمک کند.
مدیر با این اطلاعات کامل و مستمر می تواند در زمینه توسعه اهداف تخصیص منابع بازاریابی و کنترل عملکرد مؤثرتر تصمیم بگیرد. فعالیت های تحقیقی در زمینه های دیگر به صورت مقطعی خواهد بود و در صورت نیاز دربارة آن تحقیق خواهد شد.
نقش تحقیقات بازاریابینقش تحقیقات بازاریابی برقراری پیوند بین مشتری یا مصرف کننده و سازمان از طریق اطلاعات است. از این رو تحقیقات برای شناسایی و بیان مسائل بازاریابی، ارائه، اصلاح و ارزیابی امور، پیگیری فعالیت ها و درک بهتری از بازاریابی به منزلة یک فرایند استفاده می شود. در این قسمت پرسش هایی بیان می شود که با پاسخگوئی به آنها می توان مدیران را یاری نمود.
1ـ چه خانوارهایی خریدار انشعاب فاضلاب هستند؟
2ـ در کجا زندگی می کنند؟
3ـ درآمدشان چقدر است؟
4ـ چند نفرند؟
5ـ چه شناختی نسبت به دفع فاضلاب توسط شبکه های فاضلاب دارند؟
6ـ اهمیت خدمات و ضمانت چه اندازه است؟
7ـ ذهنیت مردم در خصوص انشعاب فاضلاب چگونه است؟
8ـ چه قسمتی را برای فروش انشعاب فاضلاب درنظر بگیریم؟
9ـ راههای جلب اعتماد مردم در مورد شبکه فاضلاب و عدم مشکلات آتی چگونه است؟
10ـ قیمت فروش انشعاب تا چه حد برای برای شهروندان اهمیت دارد؟
11ـ هزینه های نصب و فروش چقدر است؟
12ـ اهمیت تبلیغات جهت ارتقاء فروش اشتراک چه اندازه است؟
13ـ مؤثرترین متن آگهی چه می تواند باشد؟
14ـ برای ترغیب شهروندان جهت اخذ اشتراک فاضلاب از چه نوع محرک هائی باید استفاده کنیم؟
15ـ چه ترکیبی از رسانه ها (روزنامه، تلویزیون، رادیو ومجله) باید به کار رود؟
16ـ آیا مشترکین از عملکرد شرکت راضی هستند؟
17ـ نظر مردم نسبت به خدمات شرکت چگونه است؟
18ـ چند درصد از مشترکین تحت پوشش قرار می گیرند؟
اگر چه این فهرست کامل نیست، امّا نشان دهندة اطلاعاتی است که برای متغیرهای قابل کنترل و غیرقابل کنترل در سیستم بازاریابی مورد نیاز است و میزان تأثیر آنها را در پاسخ رفتار نشان می دهد.
تحقیقات بازاریابی در ارائة اطلاعات برای برنامه ریزی و کنترل نقش عمده ای ایفا می کند بعلاوه فعالیت های تحقیقی بسیاری می تواند درباره نیازهای برنامه ریزی صورت گیرد.
هدف از تحقیق فقط در دسترس داشتن چنین اطلاعاتی نیست بلکه بایداطلاعات را به سازمان داده و به گونه ای باشد که به فعالیت های برنامه ریزی و کنترل سازمان کمک کند.
مدیر با این اطلاعات کامل و مستمر می تواند در زمینه توسعه اهداف، تحقیق منابع، و کنترل عملکرد تصمیم بگیرد.
تحقیقات در مورد خصوصیات بازارمهمترین نوع تحقیقات بازاریابی عبارت است از بررسی بازار مصرفی و خدمات بازرگانی. با تعیین و اندازه گیری خصوصیات مختلف خریداران از قبیل سن، جنسیت، طبقه بندی اقتصادی (طبقه بندی خریداران با توجه به درآمد آنها). مدیران می توانند از انواع خریداران (مشترکین) تصمیمات لازم را بگیرند.
بدون شک بی اطلاعی از میزان استقبال مشترکین از خصوصیات بازار اقدام به هرگونه عملیات بازاریابی را مشکل می سازد.
نکات عمده که در مورد خصوصیات بازار مورد بررسی قرار می گیرد به شرح زیر است:
1ـ چه کسی محصول را مصرف می کند؟ که در این تحقیق مصرف کننده محصول، مشترکین شرکت آب و فاضلاب می باشند که هیچگونه اطلاعی از خصوصیات افرادی که به عنوان مشترک محسوب می شوند وجود ندارد. در جریان بررسی نحوة مصرف محصول نکتة اساسی تعریف صحیح مصرف کننده است.
2ـ بررسی رابطه بین خریداران و مصرف کنندگان
تعیین خصوصیات اشخاصی که محصولی را مصرف می کنند و آنانی که آن را می خرند از نظر بازاریابی حائز اهمیت است، زیرا نمی توان انتظار داشت که خریدار همیشه مصرف کننده نیز باشد. حالت ویژه این بررسی مطالعه خصوصیات اشخاصی است که در تصمیم گیری خریداران اعمال نفوذ می کنند.
تعیین اهمیت نسبی عواملی که در تصمیم گیری برای خرید دخالت دارند، از قبیل احتمال نفوذ مالک، مقاطعه کار و معمار در جریان خرید مواد اولیه ساختمانی و انشعاب فاضلاب مسائل پیچیده ای را در بررسی نحوة خرید پیش می آورند.
3ـ بررسی عادات و رسومی که در مصرف کننده محصول مؤثرند.
همانگونه که جامعه شناسان عادات و رسومی را که در رفتار اجتماعی شخصی مؤثرند بررسی می کنند، پژوهشگران بازاریابی نیز باید عادات وسننی را که در مصرف شخص اثر می گذارند بررسی کنند. ممکن است در نتیجة این بررسی، نوعی مقاومت اجتماعی نسبت به مصرف محصولی کشف گردد، از قبیل ناپسند بودن جویدن آدامس در بعضی اجتماعات. مقاومت اجتماعی ممکن است محدود به طبقة خاصی بوده یا جنبه منطقه ای داشته باشد، مثلاً به طبقات مشخصی از گروههای شغلی، سکنة مناطق جغرافیایی و گروههای سنی مشخص گردد.
بررسی های اجتماعی، شدت نفوذ عادات و رسوم را در خریدهای مردم آشکار می سازد و خصوصیات طبقات مختلف اجتماعی را از خرید محصولات مختلف مشخص می کند.
باید درنظر داشت که اهمیت تشخیص خصوصیات طبقه بندی نباید اغراق آمیز باشد، زیرا بررسی های متعدد نشان داده اند که نزدیک به 10درصد افرادی که در طبقات اجتماعی معینی هستند، از نظر رفتار اجتماعی و انتخاب محصولات، خصوصیات طبقات دیگر را از خود نشان می دهند.
4ـ بررسی طرز فکر مصرف کنندگان
طرز فکر مردم نسبت به محصولات (انشعاب فاضلاب) ممکن است به سرعت تغییر یابد، درحالی که تغییرات در عادات و رسوم مردم چندین سال به طول می انجامد.
بررسی طرز فکر خریداران نسبت به محصول مورد نظر (انشعاب فاضلاب) و مقایسة آن با طرز فکر آنان نسبت به محصولات مشابه سبب می شود برتری های رقبا فاش گردد. طرز فکر مردم در مورد مؤسساتی که به کار توزیع محصولات یا ارائه خدمات اشتغال دارند (شرکت های آب و فاضلاب) در تنظیم استراتژی بازاریابی شرکت اثر خواهد گذاشت.
5ـ بررسی عادات خرید محصول مصرف کنندگان
بررسی مربوط به عادات خرید مردم از شرکتها بخشی از تحقیقات بازاریابی است.
6ـ بررسی وفاداری مصرف کنندگانبا این بررسی علت اینکه چرا هر یک از خریداران علاقمند می شوند و خرید آن را بر دیگر خدمات یا محصولات ترجیح می دهند میزان وفاداری یا عدم وفاداری آنان مشخص می گردد. لذا پیش از آنکه عدم وفاداری یا وفاداری کم خریداران به محصول احساس شود لازم است عوامل مختلفی که در نقصان وفاداری خریداران مؤثرند مشخص شود و از اثر منفی آنها جلوگیری شود.
بازاریابی و وفاداری در اینجا بحث ما بیشتر بر وفاداری مشتری متمرکز است.
نگرش ریچلد Richheld(1996) در توسعه روابط با مشتریان بر تجربیات زیاد او به عنوان مشاور مدیریت استوار است.
او در خلال کارهای خود مشاهده کرد که باید یک عامل گمشده ای در موفقیت کار شرکت ها باشد.
ریچلد علاوه بر وفاداری کارکنان و مشتریان، وفاداری سرمایه گذاری را به عنوان عوامل کلیدی در موفقیت شرکت ها دانست. در مدل زیر سه عامل وفاداری مشتری، کارکنان و سرمایه گذاران به طور جدائی ناپدیر با هم در تعاملند.
شکل (2ـ2). مدل وفاداری کسب وکار
وفاداری مشتری
وفاداری کارکنان
وفاداری سرمایه گذاران

بنابراین شرکتی که به وفاداری مشتری پای بند نیست، گرفتار یک چرخة ناسالم است وفاداری مشتریان از رضایت کارکنان حاصل شده و افزایش درآمد را در پی دارد.
جایگاه تبلیغات در تصمیم گیری خرید مشتریانامروزه با توجه به توسعه گسترده زمینة فعالیت های اجتماعی ـ اقتصادی و رشد سریع و همه جانبه در تنوع تولیدات و فرآورده های جدید شرکت ها و سازمانهای دست اندر کار در امر تولید و ارائه خدمات مواجه می باشیم.
با گذشت زمان و به خصوص با تحولات عصر انقلاب صنعتی و فراهم آمدن زمینه های تولید انبوه به تدریج توان انتخاب خریداران بالا رفته و توانسته اند گزینه های مختلفی برای پاسخگوئی به نیازهای واحد پیدا کنند.
یکی از زیر مجموعه های مدیریت، بازاریابی و مدیریت بازار است. حال باید دید که مدیران صنایع خصوصاً صنایع آب و فاضلاب چه نقش ها و وظایفی دارند. مدیریت، فن تبدیل ضعف ها به قوت ها و تحدیدها به فرصت ها از طریق فنون برنامه ریزی و کنترل است و اعتقاد بر این می باشد که مدیریت کار با دیگران برای دیگران و از طریق دیگران است.
مفهوم جدید بازاریابی که هدف و مبنا از طریق ارضای نیاز خریداران با مفهوم قدیم فروش تفاوت های اساسی دارد.
شکل (3ـ2). مفهوم قدیم و جدید بازاریابیمبنا
تولید کننده
از طریق افزایش فروش
هدف
مفهوم قدیم (فروش)
خریدار
از طریق ارضای نیاز خریدار
مفهوم جدید (بازاریابی)

منبع: داور ونوس؛ عبدالحمید ابراهیمی؛ احمد روستا، مدیریت بازاریابی، تهران: سمت، 1375،ص18.
مقایسه مفهوم قدیم (فروش) و جدید (بازاریابی)پایه های گرایش بازاریابی چهار عامل اساسی است.
الف: خرید گرائی. علت وجود سازمان ارضای خواسته ای مشتریان است.
ب: نگرش سیستمی. سازان باید به تصمیم گیری با نظر سیستمی بنگرد.
ج: هدف گرایی. سازمان باید در جستجوی بازده رضایت بخش برای سرمایه گذاری صاحبان شرکت باشد.
د: بازاریابی همگانی. سازمان باید دارای بینش وسیعی در مورد فرهنگ بازار در تمامی سطوح باشد.
الگول 5 اِم (5 M) در تبلیغاتاولین M (Mission) بحث در تبلیغات هدف یا رسالت تبلیغ می باشد.
اولین گام در تهیه یک برنامة تبلیغاتی مشخص کردن اهداف تبلیغات است. اینگونه تصمیم ها اغلب تحت تأثیر تصمیم های قبلی دربارة بازار، اهداف تعیین جایگاه در بازار و ترکیب عناصر بازاریابی قرار می گیرد.
خط مشی تعیین جایگاه در بازار و ترکیب عناصر بازاریابی تعیین کننده وظیفه ای است که اجرای آن در کل برنامه بازاریابی بر عهدة تبلیغات خواهد بود.
دومین M (Money) پول تخصیص یافته یا بودجه است. تصمیم در این مورد یک تصمیم دشوار، و مهم است و تمامی فعالیت های تبلیغاتی بازار را تحت شعاع قرار می دهد.
می توان گفت که بر فعالیت های ارتباطی بازاریابی نیز تأثیر به سزایی دارد.
سومین M (Message) تصمیم گیری در مورد پیام تبلیغی می باشد. پس از اینکه هدف از تبلیغ و میزان بودجه مشخص شد نوبت به طراحی پیام تبلیغ می رسد. اولین قدم برای تهیه آگهی، جمع آوری اطلاعات لازم است. نوع اطلاعات بستگی به نوع خدمت و همچنین نوع آگهی دارد.
چهارمین M (Media) انتخاب رسانه های تبلیغاتی است.
مهمترین گامهای انتخاب رسانه عبارتند از:
1ـ تعیین سطح پوشش، فراوانی رؤیت پیام و نحوة تأثیر آن
2ـ انتخاب در میان انواع رسانه های مختلف عمده
3ـ تصمیم دربارة زمان بندی رسانه
پنجمین M ارزیابی اثربخشی تبلیغات (Measurement): یکی از مسائل مهم در قلمرو تبلیغات بازاریابی، ارزیابی تبلیغات است به عبارت دیگر مشخص کردن میزان هزینه ها و میزان دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده می باشد.
برای ارزیابی آثار تبلیغ لازم است به مجموعه ای از عوامل رفتاری، روانشناسی توجه شود.
شکل (4ـ2). الگوی 5 ام (5M) برای تبلیغات خدماتارزیابی برنامه تبلیغی
Measurement
تصمیم گیری در مورد پیام
Message
تصمیم گیری امور رسانه
Media
تعیین بودجه و پول Money
تعیین هدف
Mission
منبع: علی محمدی؛ “تبلیغات” مجله بازاریابی، شماره 33، اسفند1382، ص27.
ادراک و اطلاعاتما بوسیلة راههای متعددی مطالب را درک می کنیم. حواس ما به عنوان مراکز دریافتی داده هائی عمل می کنند که بدان طریق، محرک های خارجی مختلف ممکن است بر آگاهی ما تأثیر بگذارد. ادراک به عنوان فرآیند دریافت اطلاعات از دنیای خارجی خود و همچنین دنیای درونی خودمان تعریف شده است . اطلاعات مربوط به محیط اطرافمان از تحریک اعضای حسی بوسیلة جنبه های مختلف آن محیط، بوجود می آیند.
اطلاعات، امکان کاهش تعداد انتخاب های متفاوت قابل دسترسی ما را در هر شرایط خاصی فراهم می آورند.
اطلاعات دربارة محیط ما یعنی داده هائی که امکانات پاسخ به اطرافمان را کاهش می دهد از مقدار بیشماری محرک بدست می آید که در هر لحظه ما را احاطه کرده اند.
ما نمی دانیم که در چه موقعیتی ادراک در سیستم انسانی فعال می شود: نشانه هایی وجود دارد که برای انواع خاصی از ادراک در دوران قبل از تولد انجام می گیرد.
تقریباً تعیین تعداد محرک های ممکن و قابل دسترسی هر فرد در هر لحظه امکان پذیر نیست. فقط آنهایی را انتخاب می کنیم که بتوانیم اطلاعات مهم خود را از آن استخراج کنیم.
ادراک و اهمّیت آنادراک را می توان به طریق زیر تعریف کرد:
فرآیندی است که بدان وسیله افراد پنداشت ها و برداشت هائی که از محیط خود دارند تنظیم و تفسیر می کنند و بدین وسیله به آن معنا می دهند. ادراک یک نفر می تواند با واقعیت عینی بسیار متفاوت باشد. غالباً افراد از یک چیز برداشت های متفاوتی دارند.
برای مثال ممکن است افراد از نحوة کار انشعاب فاضلاب و همچنین شبکة جمع آوری فاضلاب برداشت های مختلف داشته باشند.
اهمیت ادراک بدین علت است که رفتار مردم به نوع ادراک و پنداشت یا برداشت آنها (و نه به خود واقعیت) بستگی دارد. اهمیت رفتار محیط و دنیا در گرو نوع پنداشت (ادراک) بیننده است.
عواملی که بر ادراک اثر می گذارند عبارتند از :
ـ شخص ادراک کننده
هنگامی که فردی به چیزی می نگرد و می کوشد تا آنچه را که می بیند تفسیر نماید، آن تفسر شدیداً تحت تأثیر ویژگی های شخصیتی فرد مزبور قرار می گیرد.
ـ علاقه و رغبت
از آنجا که علاقه و رغبت افراد نسبت به یکدیگر بسیار متفاوت است بنابراین در موقعیتی خاص آنچه را که یک شخص بدان توجه دارد از چیزی که دیگری آن را تفسیر می کند متفاوت است.
ـ تجربیات گذشته
تجربیات گذشته هر شخصی می تواند همانند علاقه ها و رغبت های او، کانون توجه وی را محدود نماید. انسان چیزهائی را درک می کند که می تواند با آنها ارتباط برقرار کند. ولی در بسیاری از موارد، تجربیات گذشته به گونه ای عمل می کنند که رغبت شخص به آن چیز کم می شود، یا از بین می رود.
ـ انتظارات
انتظارات از آن نظر می توانند نوع ادراک، پنداشت یا برداشت شخص را تغییر دهند که هر کس همان چیزی را خواهد دید که انتظار دیدن آن را دارد. اگر شخص انتظار داشته باشد جوانان فاقد هر گونه جاه طلبی و مدیران انسان دوست، و شبکه جمع آوری فاضلاب تأثیر مثبت در بهداشت عمومی داشته باشد در آن صورت (صرف نظر از ویژگی های واقعی آن افراد) او آنها را به این صورت خواهد دید.
رفتاررفتار بستگی به تصور دارد. تصور ساخته شده از تمام تجربیات گذشته فرد صاحب تصور است. تصور … چیزی جز یک لکه و حرکت غیرقابل تشخیص نیست. از لحظه تولد و شاید قبل از آن، جریان دائم پیام هائی که از طریق احساسات تعلقی دارد. اورگانیسم می شود، وجود دارد. در ابتدا این پیام ها ممکن است صرفاً صداها و نورهای غیرقابل تشخیص باشند. به هر حال پیام ها با گذشت زمان و رشد افراد قابل تشخیص در می آیند و در راستای تغییر تصور رفتار نیز تغییر می کند.
پاسخی که به یک محرک داده می شود، نمایشگر آن چیزی است که ما به عنوان یک تجربه می دانیم. هیچکس عیناً آنگونه که ما به یک محرک پاسخ می دهیم، پاسخ نمی دهد. زیرا ما و هر پاسخی که می سازیم بی نظیر می باشد.
هیچ دو نفری پاسخ یکسانی به یک محرک نمی دهند. از این رو حتی یک «تجربة مشترک» دقیقاً مشابه تجربة افراد شرکت کننده در آن نیست.
الگوهای انسانی پاسخ به کلمات همانند پاسخ به تجربیات دیگر از سلسله مراتب ارتباط ایده هائی که بوسیله یک کلمه، نیازها، کشش های فرد پاسخ دهنده، نیازمندی های فردی با محرک های نامربوط بوجود آمده است.
انواع اطلاعاتی که می توان از پاسخ دهندگان بدست آورد
عبارتند از: از رفتار گذشته، طرز فکرها، برداشت ها و ویژگی های پاسخ دهندگان.
1ـ رفتار گذشته پاسخ دهندگان
شواهدی وجود دارد که نشان می دهد رفتار گذشته پاسخ دهندگان را می توان برای پیش بینی رفتار آینده آنها بکار برد. از رفتارهای گذشته پاسخ دهندگان می توان اطلاعاتی در این زمینه ها گردآوری کرد. نوع کالای خریداری شده، میزان خرید، محل خرید، محل خرید یا مصرف، زمان خرید.
2ـ طرز فکرها و برداشت ها
ارتباط طرز فکرها با رفتارها در بازاریابی بسیار اهمیت دارد. از اطلاعات مربوط به طرز فکر برای شناسایی بخشهای بازار و ایجاد سیاست های موضع یابی و بازاریابی برنامه های تبلیغاتی استفاده می شود.
به طور کلی طرز فکر دارای 3 عنصر اساسی است:
الف) عنصر شناختی که اعتقادات و عقاید فرد را در مورد کالا در بر می گیرد.
ب) عنصر احساسی که احساسات «خوب» یا «بد» فرد را نسبت به محصول شامل می شود.
ج) عنصر رفتاری، که آمادگی فرد را در ارائه پاسخی رفتاری به محصول مانند خرید یا عدم خرید در بر می گیرد.
3ـ ویژگی های پاسخ دهندگان
ویژگی های پاسخ دهندگان به توصیف پاسخ دهندگان بر اساس متغیرهای مختلف اطلاق می شود و شامل عوامل جمعیتی ـ اقتصادی ـ ا جتماعی و روانی است. از این اطلاعات برای تقسیم یا طبقه بندی بازار استفاده می شود. این عوامل در مورد بسیاری از محصولات با رفتار خرید مرتبط است. همچنین عواملی مانند سن، جنس، جمعیت، وضعیت تأهل، تعداد افراد خانواده، درآمد، شغل و میزان تحصیلات در نمونه برداری و تعیین اعتبار تحقیق از عوامل مهم و تعیین کننده به شمار می رود.
یک راه برای توصیف پاسخ دهندگان بررسی «شیوه و سبک زندگی» آنهاست. شیوه زندگی عبارت است از طریق زندگی یک جامعه یا قسمتی از آن. برای تعیین شیوه زندگی از فعالیت ها، علایق، عقاید و ویژگی های جمعیتی استفاده می شود که در جدول زیر ارائه شده است.
جدول(1ـ2). عوامل تشکیل دهندة شیوه زندگیفعالیت ها علایق (به) عقاید (دربارة)
کار خانواده خود
فعالیتهای غیرکاری خانه مباحث اجتماعی
رویدادهای اجتماعی شغل سیاست
مرخصی ها جامعه تجارت
سرگرمی ها تفریح اقتصاد
عضویت در سازمانها وباشگاه مُد تحصیلات
جامعه و همسایگان غذا محصولات
خرید شبکه های ارتباطات آینده
ورزش موفقیت ها فرهنگ
اهمیت طرز فکر در بازاریابیسنجش طرز فکر در بسیاری از موقعیت های بازاریابی عاملی محوری محسوب می شود. استراتژی تقسیم و طبقه بندی بازار غالباً بر مبنای اطلاعات مربوط به طرز فکرها است. تعیین طرز فکر بخشهای مختلف بازار نسبت به یک محصول ممکن است در توسعه استراتژی «موضع یابی» یا مکان یابی ضروری باشد. سنجش طرز فکر اغلب مبنای ارزیابی اثربخشی عملیات تبلیغاتی است. بعلاوه، رابطة فرض شده بین طرز بکر و رفتار در پیش بینی مقبولیت محصول و توسعه برنامه های بازاریابی مؤثر است.
طبیعت طرز فکرطرز فکر عبارت است از فرایندهای با دوام شناختی، مبتنی بر معلومات و عمل گرا نسبت به یک شئ یا پدیده.
اجزای طرز فکرعموماً چنین تلقی می شود که طرز فکر شامل 3 جزء اصلی است:
1ـ فکری یا شناختی یا عقاید فرد راجع به شئ یا پدیدة مورد نظر مانند سرعت یا دوام آن.
2ـ احساسی یا احساسات فرد نسبت به شئ یا پدیده «خوب» یا «بد» بودن آن.
3ـ رفتاری یا آمادگی فرد در دادن پاسخ رفتاری به شئ یا پدیده.
رابطة بین طرز فکر و رفتارشناسایی طرز فکرها برای تصمیم گیریهای بازاریابی به دلیل رابطه ای که بین طرز فکر و رفتار فرض می شود، مهم است. مدل هایی که از سازه طرز فکر مفاهیم را می سازند عموماً طرز فکر را به صورت مجموعه ای از اجزای متوالی که منجر به رفتار می شوند نشان می دهند. شواهد حاصل از تحقیقات نشان می دهد که رابطه بین طرز فکر و رفتار ساده نیست و تصمیم گیرنده و پژوهش گر باید در این فرض که چنین رابطه ای در موقعیت های تصمیم گیری وجود دارد، محتاط باشد. پیش بینی رفتار آتی برای جمعیتی از خریداران نتایج بهتری از پیش بینی رفتار برای یک خریدار بدست می دهد زیرا در اکثر موقعیت های تصمیم گیری به جای رفتار انفرادی، رفتار جمعی تعیین کننده است. رابطه طرز فکر و رفتار در بسیاری از تصمیم گیری های بازاریابی در تحقیقات تجربی نیز به اثبات رسیده است. ولی طرز فکر تنها عامل مؤثر بر رفتار نیست در برخی موقعیت های خاص تصمیم گیری، ممکن است عوامل دیگر از طرز فکر مؤثر باشند. «نمونه بارز این مطلب فردی است که طرز فکر بسیار مثبتی به ماشین های ژاپنی دارد ولی به دلیل محدودیت های اقتصادی مجبور است که یک نفری است دوم مجرد».
طرز فکر و رفتار، با سنجش و اندازه گیری اجزای شناختی و احساسی طرز فکر خریدار و پیش بینی توانایی رفتار خرید آینده مرتبط است به عبارتی با اثر گذاردن بر اجزای شناختی و احساس افراد می توان رفتار خرید آنها را تغییر داد.
مشکل سنجش طرز فکرسنجش و اندازه گیری در بازاریابی عموماً از اندازه گیری در علوم فیزیکی مشکل تر است و در آن مقیاس های اندازه گیری ضعیف تری استفاده می شود به طور مثال اندازه گیری سازه طرز فکر که در ذهن افراد جا دارد به طور مستقیم قابل مشاهده نیست.
در سنجش طرز فکر افراد باید نسبت به مفروضات مقیاس و محدودیت هایی که این مفروضات برای تجزیه و تحلیل اطلاعات ایجاد می کنند حساس باشد. عموماً طرز فکر در سطح اسمی یا ترتیبی اندازه گیری می شود. اگر چه با استفاده از رویه مقیاس گذاری پیچیده تر می توان در سطح فاصله ای هم آن را اندازه گیری کرد.
رویه های مقیاس گذاری طرز فکرمقیاس گذاری طرز فکر واژه ای است که معمولاً برای فرآیند سنجش طرز فکر استفاده می گردد. مقیاس گذاری طرز فکر در بازاریابی، عقاید پاسخ دهنده را راجع به صفات یک محصول (عنصر شناختی) و احساسی او را راجع به مطلوبیت این صفات (عنصر احساسی) اندازه گیری می کند. معمولاً چنین فرض می شود که ترکیبی از عقاید و احساسات، قصد خرید (عنصر رفتاری) را تعیین می کند.
روش های عمومی برای سنجش طرز فکرروش های سنجش طرز فکر متکی بر اطلاعاتی است که از پاسخ دهندگان بدست می آید. این روش ها را می توان براساس ارتباط برقرار کردن با پاسخ دهندگان یا مشاهده آنان گروه بندی کرد.
روش ارتباطات1ـ گزارش شخصی در این روش به طور مستقیم از مشترکین می خواهد (پاسخ دهندگان) بدست عقاید و احساسات خود را برای پاسخ دادن به یک یا چند سوال در پرسشنامه گزارش کنند.
2ـ پاسخ به محرک های بدون ساختار یا ساختاری محدود به پاسخ دهندگان تصویری از محصولی که در حال خریداری یا استفاده شدن است و یا در موقعیت دیگری است نشان می دهد.
اهداف1ـ آشنایی با رویکرد سیستمی برای تعیین هدف ها و مؤلفه های سنجش هدف ها و اولویت بندی آنها
2ـ آشنایی با برنامه ریزی چند هدفی و آرمانی برای بهینه یابی متغیرهای تصمیم در برنامه ریزی استراتژیک
مفهوم رویکرد سیستمیامروزه مفهوم سیستم، کاربرد گسترده ای پیدا کرده و در رشته های مختلف علوم جایگاه و شیوة اجرائی خاصی یافته است. به همین دلیل رویکرد سیستمی و تفکر سیستمی مطرح می شود. رویکرد سیستمی شیوه ای برای مطالعه هدف ها است و تجزیه و تحلیل اجزای بهم وابسته سیستم ها، خرده سیستم ها و سازمانها را با محیط بیرونی در بر می گیرد.
در رویکرد سیستمی، کل براساس اجزای تشکیل دهنده آن تشریح می شود در حالی که در دیگر رویکردها از قبیل رویکرد اقتضائی، رویکرد و نقش های مدیران، رویکرد رفتاری، رویکرد عملیاتی، نحوة قرار گرفتن اجزاء در کل مطالعه می شود: لذا رویکرد سیستمی زمینه ای برای کل تکراری است.
درکُل نگری همه پدیده ها، وقایع و تجارب مبتنی بر آنها به مثابه کُل هائی مستقل تلقی می شوند، اما در زنجیزه روابط میان پدیده ها، همین کُل ها،تشکیل دهنده اجزای کُل های بزرگترند.
به تبع رویکرد سیستمی، تفکر سیستمی جلوه گر می شود. تفکر سیستمی به جای اندیشیدن صِرف به اجزاء، اندیشیدن به هدف های پدیده ها و یا سازمانها را در اولویت قرار داده و از این رو موجب نگرش در علوم شده است. محیط اساسی حیات و فعالیت سازمانها است و تصمیمات سازمان ها در محیط های سیتسم بند اتخاذ نمی شوند.
بسیاری از عوامل برنامه ریزی سازمانها خارج از سازمان و مدیریت است. سازمانها متشکل از بخش ها و نواحی تخصصی و کارکردی است که هر یک خرده سیستم های سازمان تلقی می شوند. مدیراین این بخش ها و نواحی باید پاسخگوی سیاست ها و برنامه های سایر بخش ها و نواحی سازمان حتی کُل سازمان باشند.
تفکرـ رفتار و ارزش های فردی ـ فرهنگ سازمانی در تصمیمات مدیریت مؤثر واقع می شوند. هنگامی که مدیران، مدل های سیستم بسته همانند مدل های تصمیم گیری تحقیق در عملیات را طراحی و تنظیم می کنند، هدف آنها صرفاً حل برنامه های کاری است. برای انجام این کار باید به تدوین فرضیه هائی دربارة عوامل محیطی بپردازند که تأثیر بسیاری بر تصمیمات آنها دارد.
چارچوب نظری تحقیقشناخت و بررسی عوامل مؤثر بر رفتار مشترکین فاضلاب (مصرف کننده) براساس محرک ـ پاسخ است.
شکل (5ـ2) رویکرد سیستمی محرک ـ پاسخرفتار مصرفی
ـ ذهنی
ـ عملی
مصرف کننده
عوامل
ـ درونی
ـ بیرونی

طبق این الگو محرک ها، مجموعه عوامل درونی و بیرونی هستند که بر مصرف کننده اثر می گذارند واو را وادار به واکنش های ذهنی و عملی می کنند.
الگوی تفضیلی بررسی رفتار مشترکین فاضلاب در چارچوب رویکرد سیستمی به صورت شکل 2 دارای 3 بخش است.
٭ رفتار عملی: رفتاری قابل مشاهده است و مؤلفه های آن عبارتند از: انتخاب در خرید، زمان استفاده، مقدار مصرف، شیوه مصرف، کیفیت.
٭ نگرش مصرف کننده: آمادگی ذهنی مشترکین برای واکنش به پدیده ها، اندیشه ها و انشعاب فاضلاب است.
٭ مؤلفه های آن عبارتند از : شناختی، عاطفی، آمادگی یا قصد رفتاری.
٭ عوامل مؤثر بر رفتار مصرف کننده (مشترک فاضلاب): این عوامل به دو دسته درونی و بیرونی تقسمیم می شوند:
٭ عوامل درونی ویژگی های شخصی و روانی مشترکین فاضلاب، مانند سن، تحصیلات، نوع مالکیت، جنسیت، زیربنای واحد مسکونی، تعداد اعضای خانواده، …
عوامل بیرونی خود به دو بخش تقسیم می شوند:
عوامل بازاریابی که عبارتند از: کیفیت، قیمت، تبلیغات (انشعابات فاضلاب).
عوامل محیطی شامل: علوم اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و تکنولوژیکی.
رویکرد سیستمی برای تحلیل رفتار مصرف کنندهنگرش سیستمی
نگرش سیستمی رفتار مصرف کننده مبتنی بر مفروضات زیر است:
ـ مصرف کننده مجموعه ای از اجزای رفتاری وابسته و بهم پیوسته است.
ـ هدف گرائی، تمایلات، گرایش ها و رفتارهای مصرف کننده را شکل می دهد.
ـ ادراک منش و ضمیر انسان، پل ارتباطی وی با محیط و واقعیات است.
ـ مصرف کننده تقاضاهای خود را اولویت بندی می کند.
ـ مصرف کننده رابطه باز با محیط دارد و هدف های خود را در چارچوب آرمانها و هنجارها تغییر می دهد.
ـ مصرف کننده از تضاعف (Synergy) گرایشی و رفتاری در چارچوب فعالیت های اکتسابی، غیراکتسابی، هویت، احساسات، انتظارات، ارزش ها و هنجارها بهره مند است.
ـ شناخت مصرف کننده از طریق مشاهده فرآیندهای درونی تصمیم گیری او میسر می شود.
ـ رفتارهای مصرف کننده نظام سنوات.
ـ مشاهدات مصرف کننده در واقع جلوه هایی از ادراک او ا ز واقعیات است.
ـ الگوهای رفتاری مصرف کننده طی فرآیندی پیوسته و مستمر شکل می گیرد و عملکرد او را بوجود می آورد.
از بارزترین ابزار روانشناسی برای مطالعه رفتار مصرف کننده بررسی قوای ادراکی، بینشی، تحلیلی و رفتاری او از منظر محرک ـ پاسخ (کنش ـ واکنش) است.
در نگرش سیستمی هر رفتار را باید درعرصة شخصیت و طبقه بندی اجتماعی و فرهنگی مصرف کننده بررسی کرد.
در رویکرد روان شناسی برای شناخت سطح کل رفتارها و عملکردها، گروهها را می توان به رسمی، غیررسمی با ساختار و بدون ساختار تفکیک کرد.
شخص می تواند مجموعه ای از پیوندهای گروهی با جلوه های تازه ارائه دهد.
این جلوه ها بازتاب گرایش های مرکزی افراد در رشتة شغلی است و سیستم رفتاری ویژه ای را بوجود می آورد. ساختار اجتماعی این جلوه ها در شکل نشان داده شده است:
شکل(6ـ2). الگوی سیستمهای رفتاری مصرف کنندهگروه
صنعت
خرده سیتم های اقتضائی
نهادهای ملی
جامعه کسب و کار
فرهنگ ملی، اقتصادی ملی
فرد
سازمان
اقتضائات

سیستم های رفتاریحوزه و عرصة سیستم رفتاری (Organileed Behavior Sys– : OBS)
شخص، سازمان و نهادهای اجتماعی و اقتصادی است.
سیستم رفتاری این قلمروها، جوامع کوچک و بزرگی نظیر گروههای صنعتی، اتاق های بازرگانی، مجتمع های صنعتی وتولیدی است که در سطح داخلی، صنعت ملی و بین ـ المللی مطرح است، از این رو، صنف و صنعت مطرح می شود که حاوی رشته فعالیت های همگن است واز رفتار و تمایلات مرکزی مشابه پیروی می کنند، مانند صنعت شیشه، لاستیک، خانه سازی. هر صنعت و گروه صنعتی هویت یگانه و شخصیت ویژه دارد.
بنابراین، از تجمع صنایع، شبکه صنعت ملی و جامعه بازرگانی ملی شکل می گیرد. حال، سازمانها و صنایع سیستم های رفتاری پیچیده ای تلقی می شوند که مصرف کننده را احاطه کرده اند.
نظامها و نهادهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نیز در پوشش سیستم های رفتاری طبقه بندی می شوند. اقتضائات مجموعه ای از عناصر وابسته و مرتبط هستند که خرده سیستم های اقتضائی را تا سطح مناطق و اقتضائات ملی شکل می دهد. تعامل جامع این سطوح در فرهنگ سیستم رفتاری ملی برقرار می شود. لذا این فرهنگ، فرهنگ قوی و غالب جامعه با خرده سیستم های رفتاری است که کنش و واکنش ها را تبیین می کند.
نظریه سیستم رفتاری مصرف کنندهتفکر سیستمی، رویکردی برای مطالعه و تبیین قوای ادراکی، رفتاری و عملکرد فرد و نهادهای اجتماعی و اقتصادی است.
مؤلفه های شکل شماره 2 هر یک از مؤلفه ها، طبقه بندی و تحلیل آنها است تا با تجزیه، ترکیب و تعمیم، شناخت بوجود آید. از این رو، ساختار و سازوکار الگوی «محرک ـ پاسخ» تبیین می شود.
در صورت دستیابی به این اهداف، در بستر درک و شناخت رفتار مصرف کننده قرار گرفته ایم و می توان به بررسی دقیق رفتارها پرداخت. سیستم رفتاری از سه خرده سیستم روانشناسی، فیزیولوژی و روانشناسی اجتماعی شکل یافته است.
1ـ خرده سیستم روانشناسی
این خرده سیستم نهادها و شاخص های انگیزشی و تجربیات رفتاری را در خود جای می دهد. از ساز و کارهای آن، تابع حافظه است که می تواند داده های وضعیت درونی سیستم را تولید کند.
ـ مؤلفه فراخوان (Evoked): این مؤلفه بر رفتارهای لحظه ای تأثیر می گذارد و ارتباط بالائی با انگیزه دارد. مصرف کنندگان بعضاً در مواجهه با فرآورده های تازه، رفتار غیر طبیعی و تعجب انگیزی بروز می دهند. بنابراین، با تکرار و ثبات انگیزه ها، خصیصه یادگیری شکل می گیرد، در این وضعیت است که مؤلفه فراخوان فعال می شود.
ـ مؤلفه فراساز (Evoking):
این مؤلفه در تعارض رفتاری با مؤلفه فراخوان است لذا سازوکاری متفاوت با آن بروز می دهد. مؤلفه فراساز حاوی کنش های لحظه ای سریع به انگیزه ها است. این مؤلفه طی زمان به آرامی تغییر میکند. یادگیری زمانی تقویت و پایدار می شود که انگیزه جنبة تکراری بگیرد.
2ـ خرده سیستم فیزیولوژی